ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΕΣ ΑΣΑΦΕΙΕΣ ΣΤΗ ΓΕΝΕΥΗ

Του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου

Τη συμφωνία του κ. Χριστόφια σε κάποιας μορφής διαμεσολαβητικό ρόλο του ΟΗΕ στις συνομιλίες απέσπασε ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Μπαν Κι Μουν, κατά την τρίτη συνάντηση, που είχε στη Γενεύη, με τους ηγέτες των Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, από τότε που επαναλήφθηκαν οι συνομιλίες για το κυπριακό. (Βεβαίως ο όρος «εκπρόσωπος των Τουρκοκυπρίων» δεν είναι απολύτως ακριβής, στο μέτρο που ο κ. ‘Ερογλου εκλέγεται στην πραγματικότητα από το άθροισμα Τουρκοκυπρίων και Τούρκων εποίκων).

Οι συνομιλίες διεξήχθησαν υπό το γενικό «μότο» του «να τελειώνουμε επιτέλους με το κυπριακό» και υπό τη σκιά των δηλώσεων του απεσταλμένου του ΓΓ του ΟΗΕ Nτάουνερ, που χαρακτήρισε απογοητευτική την κατάσταση, λέγοντας ότι οι συνομιλίες εξελίσσονται όσο πιο αργά μπορούν για να μη σταματήσουν ολότελα. Τελευταία στιγμή επιστρατεύτηκε και ο Μπαρόζο, που ζήτησε με δηλώσεις του επιτάχυνση.

Η επιθυμία του «διεθνούς παράγοντα», όπως είθισται να αποκαλούν στην Κύπρο τους Αγγλοαμερικανούς, είναι την προεδρία της ΕΕ να αναλάβει, το δεύτερο εξάμηνο του 2012, η «Ενωμένη Κυπριακή Δημοκρατία» αντί της σημερινής «Κυπριακής Δημοκρατίας» και, επίσης και κυρίως, να ξεμπλοκαριστεί η πορεία της ‘Αγκυρας προς την ΕΕ. Η πίεση που μπορούν να ασκήσουν τώρα είναι περιορισμένη, ενδέχεται όμως να αυξηθεί σημαντικότατα αν αλλάξουν οι πολιτικές δυνάμεις στην εξουσία σε Βερολίνο και Παρίσι, ενδεχόμενο απολύτως ρεαλιστικό.

Χρονοδιάγραμμα, με την ασφυκτική έννοια του όρου, δεν ορίστηκε, εκφράστηκε όμως η προσδοκία ουσιώδους σύγκλισης στα θεμελιώδη ζητήματα μέχρι τον Οκτώβριο, όποτε και ορίστηκε νέα τριμερής συνάντηση στη Νέα Υόρκη, με τους δύο ηγέτες να αρχίζουν πάλι ένα μαραθώνιο συναντήσεων εντός του θέρους. Μετά από αυτή τη σύγκλιση, αν επιτευχθεί, θα ανοίξει ο δρόμος για μια τελική “διεθνή διάσκεψη”, την ιδέα της οποίας ανανέωσε πάλι με τις δηλώσεις του ο Μπαν Κι Μουν, χωρίς όμως να προσδιορίσει την ακριβή σύνθεσή της.

Η τουρκική πλευρά προτείνει τη συμμετοχή Ελληνοκυπρίων, Τουρκοκυπρίων και των τριών προστατιδών των συμφωνιών Ζυρίχης και Λονδίνου. Η Λευκωσία δεν θέλει ισότιμη συμμετοχή του ψευδοκράτους και της Δημοκρατίας και εισηγείται τη συμμετοχή και των πέντε μονίμων μελών του ΣΑ.

Επικριτικές φωνές για την διεθνή διάσκεψη, υπό οποιαδήποτε σύνθεση, ακούγονται πάντως και μεταξύ ορισμένων Ελληνοκυπρίων, που θεωρούν ότι η σύγκλισή της, ανεξαρτήτως συνθέσεως, συνεπάγεται προκαταβολική αναγνώριση μειωμένου διεθνούς στάτους για το κυπριακό κράτος. Είναι αντίθετοι σε οποιαδήποτε αναγνώριση συστήματος εγγυήσεων και επεμβατικών δικαιωμάτων, τα οποία ακριβώς χρησιμοποιήθηκαν για να δικαιολογήσουν την εισβολή του 1974. ‘Αλλωστε, όποιος απαιτεί τέτοια δικαιώματα επί ενός κράτους, προφανώς δεν αποκλείει την χρήση τους, ούτε το αντιμετωπίζει ως κράτος πλήρους κυριαρχίας.

Τα παραπάνω προκύπτουν από τις επίσημες δηλώσεις του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ. Τόσο ο κ. Χριστόφιας, όσο και ο κ. ‘Ερογλου απέφυγαν δηλώσεις μετά τις συνομιλίες και δεν μπορεί κανείς να είναι βέβαιος για το τι άλλο πιθανώς συμφωνήθηκε στη διάρκειά τους. ‘Ηδη, οι πρώτες επιφυλάξεις διατυπώθηκαν στην ίδια την Κύπρο από το συγκυβερνόν Δημοκρατικό Κόμμα και την αντιπολιτευόμενη σοσιαλιστική ΕΔΕΚ, τα κυπριακά κόμματα αναμένεται όμως να τοποθετηθούν πλήρως μετά την ενημέρωση από τον Πρόεδρο.

Ενσωματώνοντας στην πολιτική του ορισμένες από τις κριτικές που ασκήθηκαν στο σχέδιο Ανάν, ο κ. Χριστόφιας έχει ταχθεί υπέρ «λύσης από τους Κύπριους για τους Κύπριους», «κυπριακής ιδιοκτησίας» όπως την λέει, ενώ αρνείται ασφυκτικά χρονοδιαγράμματα. Η προσπάθεια του Λονδίνου, και κατ’ επέκτασιν του Μπαν Κι Μουν, είναι να βρεθεί μια φόρμουλα να υπερκερασθούν αυτοί οι διαδικαστικοί φραγμοί και αυτό επιχειρήθηκε και εν μέρει έγινε στη Γενεύη, αφενός με την αποδοχή της συμβολής του ΟΗΕ, αφετέρου με την εισήγηση ενός άτυπου χρονοδιαγράμματος μέχρι τον Οκτώβριο, για συμφωνία στα θεμελιώδη, που θα ανοίξει τον δρόμο για διάσκεψη.

Λεκτικά, ο Μπαν Κι Μουν έκανε βέβαια μια παραχώρηση στη Λευκωσία, σεβόμενος, δεν είχε άλλωστε και άλλη επιλογή, την αρχή της «κυπριακής ιδιοκτησίας», αμέσως μετά προτείνοντας όμως κάποιας μορφής διαμεσολάβηση του ΟΗΕ, πρόταση που απεδέχθησαν οι Χριστόφιας και ‘Ερογλου. Αν και απομένει να διευκρινισθεί η μορφή, πιθανότατα θα πρόκειται για «γεφυρωτικές προτάσεις» του κ. Ντάουνερ.

Το πρόβλημα είναι ότι ο κ. Ντάουνερ δεν είναι στην πραγματικότητα ουδέτερος, «έντιμος μεσολαβητής» όπως παρουσιάζεται. Επιπλέον, οι προτάσεις του φέρουν το βάρος και κύρος προτάσεων του ΟΗΕ, καθιστώντας δυσχερή την ελεύθερη απόρριψή τους. Last but not least, η λογική του Ντάουνερ, όπως και του ντε Σότο πριν από αυτόν, δεν είναι να γίνονται προτάσεις συμβατές με την ύπαρξη Κυπριακής Δημοκρατίας ως κανονικού κράτους ή τα ψηφίσματα του ΟΗΕ. Λέγονται «γεφυρωτικές» γιατί αναζητούν μονίμως τον «μέσο όρο», χωρίς να ασχολούνται με το κατά πόσον ο «μέσος όρος» οδηγεί σε δίκαιη και ευσταθή λύση ή λύση σύμφωνη με τα ψηφίσματα. Ακριβώς γι’ αυτό, η μέθοδος αυτή παρήγαγε στο παρελθόν το κατά Δημήτρη Τσάτσο «συνταγματικό τέρας» του σχεδίου Ανάν.

Η κατάσταση αυτή αντανακλά, σύμφωνα με νομικούς κύκλους στη Λευκωσία, την θεμελιώδη ασάφεια επί της οποίας βασίζονται οι διεξαγόμενες συνομιλίες, τόσο επί της διαδικασίας, όσο και επί της ουσίας:

- η τουρκική πλευρά ζητάει έναν συνεταιρισμό δύο κρατών, υπό τη γενική εγγύηση και το δικαίωμα επέμβασης της Τουρκίας

- η επίσημη Λευκωσία αναζητά έναν αδύνατο συμβιβασμό μεταξύ της τουρκικής θέσης και των στοιχειωδών χαρακτηριστικών ενός κανονικού κράτους, γεγονός που την οδηγεί σε παγκόσμιες «πρωτοτυπίες», αν όχι «παραδοξότητες», όπως η εκ περιτροπής προεδρία του κράτους, η στάθμιση των ψήφων ανάλογα με την εθνότητα των εκλογέων και η ύπαρξη ξένων δικαστών, παρά την ρητή δέσμευση περί του αντιθέτου του κ. Χριστόφια. (Το νέο κράτος δεν θα διαθέτει επίσης το πιο βασικό χαρακτηριστικό των κρατών, το δικαίωμα της αυτοάμυνας και ένοπλες δυνάμεις).

- η συντριπτική πλειοψηφία των Ελληνοκυπρίων θέλει μεν λύση, απορρίπτει όμως τις προτάσεις της ηγεσίας της. Επιθυμεί κυρίως να αποφύγει, εν ονόματι της λύσης, την απώλεια της προστασίας του σχετικά κανονικού κράτους υπό το οποίο ζει επί 35 χρόνια.

‘Όπως είναι δομημένη η διαδικασία, οι προτάσεις Ντάουνερ δεν μπορούν να οδηγήσουν πουθενά αλλού παρά στην μετατόπιση των θέσεων Χριστόφια προς τις τουρκικές θέσεις, τη στιγμή μάλιστα που ήδη αυτές οι προτάσεις απορρίπτονται από τους Ελληνοκυπρίους!

Με άλλα λόγια, η διαδικασία είναι έτσι φτιαγμένη ώστε να οδηγεί σε μόνιμη διολίσθηση προς την τουρκική πλευρά του μέσου όρου της αναζητούμενης λύσης. Με τη Λευκωσία να αποκλείει, ότι και να γίνει, τη διακοπή των συνομιλιών ή την έγερση άλλων ζητημάτων, που θα μπορούσαν να πιέσουν την Τουρκία, όπως η απαίτηση αποχώρησης των κατοχικών στρατευμάτων, η διαδικασία όπως είναι σήμερα είτε πάει σε αδιέξοδο, είτε θα παράγει λύση, όπως και στο παρελθόν, που θα υποστηρίζεται από την κυπριακή κυβέρνηση και θα απορρίπτεται από τους Ελληνοκυπρίους. Προς το παρόν συνιστά απλά μια αφόρητη βυζαντινολογία, μπορεί όμως σε δεδομένη στιγμή να αποκτήσουν αυτές οι παραδοξότητες και αντιφάσεις δραματική πολιτική σημασία.

Konstantakopoulos.blogspot.com
Κόσμος του Επενδυτή, 9.7.2011