Τρίτη 30 Αυγούστου 2011

Κύπρος: στο παιχνίδι της ενέργειας και του Ισραήλ! (απειλούμενη και πιεζόμενη)





Του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου

“Η κατάρα του μαύρου χρυσού”. Αυτό τον τίτλο διάλεξε η Monde (6.8), για το κύριο άρθρο της. “Το παράδοξο είναι πολύ γνωστό, δυστυχώς”, γράφει η εφημερίδα, “το πετρέλαιο φτωχαίνει πολλές χώρες παραγωγούς μαύρου χρυσού. ‘H, ακριβέστερα, πλουτίζει παρά πολύ περιορισμένες πετρελαϊκές ολιγαρχίες ή αυταρχικά καθεστώτα, εις βάρος της μεγαλύτερης μάζας των πληθυσμών. Συχνότατα, η “κατάρα του πετρελαίου” αυξάνει δραματικά τις ανισότητες και συντηρεί τη διαφθορά. Προς μεγαλύτερο όφελος των πετρελαϊκών εταιρειών”.

To σχόλιο γράφτηκε με αφορμή τις τεράστιες καταστροφές που προκάλεσε η Shell στον Νίγηρα και η Chevron στην Αμαζονία, η αξία του όμως είναι γενικότερη. Τα αποτελέσματα της ύπαρξης ή διέλευσης, από μια περιοχή, ενεργειακών πόρων, δεν είναι πάντα καλά, ούτε σε οικονομικό και οικολογικό, ούτε σε γεωπολιτικό-στρατηγικό επίπεδο. ‘Hταν μάλλον κατάρα παρά ευλογία για τους αραβικούς λαούς, οι ενεργειακοί τους πόροι, άμεσα υπεύθυνοι για έναν αιώνα αίματος και καταστροφής. Οι Κούρδοι πλήρωσαν βαρύ τίμημα γιατί, από την περιοχή τους, περνάει ο Μπακού-Tσεϊχάν. Το Σουδάν θα ήταν ενωμένη χώρα και δεν θάχε γνωρίσει την καταστροφή που γνώρισε χωρίς το υπέδαφος που έχει – όπως και όλη η Αφρική.

Τα γράφει κανείς ελπίζοντας ότι η Κύπρος, στην ΑΟΖ της οποίας αρχίζει έρευνες για υδρογονάνθρακες η αμερικανοεβραϊκών συμφερόντων Noble, να ανήκει στη μειοψηφία των τυχερών που θα ωφεληθούν από τους πόρους τους. Πολύ περισσότερο, που το νησί βρίσκεται δίπλα στην πιο εκρηκτική περιοχή του κόσμου, εκεί που μαζεύονται κυριολεκτικά και εκδηλώνονται οι παγκόσμιες αντιθέσεις και που πάλι βράζει τώρα, με επίκεντρο το μέλλον της Συρίας.

‘Aλλωστε, οι τραγωδίες της Κύπρου, και εν μέρει της Ελλάδας, στον 20ό αιώνα (δικτατορία το 1967, εισβολή το 1974) οφείλονται στη στρατηγική σημασία του νησιού, την ανάγκη υποστήριξης από αυτό των δυτικών επεμβάσεων και των ισραηλινών συμφερόντων στη Μέση Ανατολή.

Η ανήμπορη λύσσα της Τουρκίας

Η ‘Aγκυρα έχει “λυσσάξει” από την προοπτική να μείνει “εκτός (ενεργειακού) νυμφώνος”. Προβάλλει τους εξωφρενικούς παραλογισμούς που συνιστούν την επίσημη πολιτική της, ότι δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία και έχει λόγο στα ενεργειακά αποθέματα. Γνωρίζει όμως ότι δεν έχει πολλά περιθώρια αντίδρασης, γι’ αυτό και οι αντιδράσεις της παραμένουν μέχρι τώρα γενικόλογες και περιορισμένες. Η ‘Aγκυρα δεν έχει πολλά περιθώρια αντίδρασης λόγω των εμπλεκόμενων εβραϊκών συμφερόντων, του ακραίου παραλογισμού των θέσεών της, των πιθανών συνεπειών μιας σκληρής δράσης εναντίον χώρας-μέλους της ΕΕ και των πολύ μεγάλων άλλων προβλημάτων που αντιμετωπίζει (Κούρδοι, Συρία, σύγκρουση στρατιωτικών-ισλαμιστών). Παρόλο που οφείλει κανείς να είναι προσεκτικός, οι πιθανότητες θερμής τουρκικής αντίδρασης της ‘Aγκυρας μοιάζουν, υπό τις περιστάσεις, εξαιρετικά περιορισμένες, υπογραμμίζουν στρατιωτικοί αναλυτές στην Αθήνα.

Στη Λευκωσία πανηγυρίζουν για την (αναμενόμενη) θέση της Ουάσιγκτον που αρνήθηκε να παρέμβει στη Νόμπλ, υπογραμμίζοντας τη στρατηγική σημασία, για τα συμφέροντα
της, των ενεργειακών σχεδίων. Ο Υφυπουργός Γκόρντον δεν αποδοκίμασε την απολύτως εξωφρενική τουρκική θέση, περιοριζόμενος να πει ότι η Ουάσιγκτων “έχει επίγνωση της τουρκικής θέσης”. Το Ισραήλ άρχισε εξάλλου πτήσεις μη επανδρωμένων αεροσκαφών πάνω από το δικό του “οικόπεδο”, που γειτνιάζει με το κυπριακό, φοβούμενο δράσεις της λιβανικής Χεσμπολλά. Κύπριοι διπλωμάτες παρατηρούν σχετικά ότι το θέμα των υδρογονανθράκων έχει πολλές πτυχές, όπως η διένεξη Λιβάνου-Ισραήλ, και η Λευκωσία θα πρέπει να κινηθεί πολύ προσεκτικά, γιατί δεν είναι λίγοι όσοι μπορεί να θελήσουν να τη μπλέξουν άσχημα σε μεσανατολικά παιχνίδια που υπερβαίνουν ενίοτε τις δυνατότητες αντίληψης και χειρισμού του κυπριακού κράτους.

Εξάρτηση από το Ισραήλ

Ο Νετανιάχου, που θα επισκεφθεί εντός του Σεπτεμβρίου την Κύπρο, ευχαρίστως θα επεκτείνει την ισραηλινή αμυντική κάλυψη στην πλατφόρμα της Noble και, οπωσδήποτε, σε σταθμό υγροποίησης αερίου στην Κύπρο, αν κατασκευασθεί. Το ερώτημα που θέτουν όμως στρατιωτικοί αναλυτές στη Μεγαλόνησο, είναι από ποιο σημείο μια αμυντική “συνδρομή” μετατρέπεται σε εξάρτηση ή κινδυνεύει να έχει άλλες, δυσάρεστες διεθνοπολιτικές παρενέργειες. Για τη Λευκωσία και για την Αθήνα, παρουσιάζει θεωρητικά ενδιαφέρον η εκμετάλλευση των μεσανατολικών αντιθέσεων για δικές τους εθνικές επιδιώξεις, όχι όμως η δυνάμει καταστροφική μετατροπή του ελληνικού χώρου σε τμήμα αυτών των αντιθέσεων. Το Ισραήλ ενδιαφέρεται επίσης να αποκτήσει τον έλεγχο των ελληνικών αμυντικών βιομηχανιών και να προμηθεύσει πυρομαχικά του στην Ελλάδα.

Η Noble επιδιώκει να κατασκευάσει σταθμό υγροποίησης ισραηλινού και κυπριακού αερίου στην Κύπρο, ενώ, σύμφωνα με πληροφορίες από διπλωματικούς κύκλους, μεταξύ των ιδεών που εξετάζονται, συζητείται και η κατασκευή του στην νότιο Κρήτη . Τον σταθμό δεν τον θέλει το Ισραήλ στο έδαφός του, για λόγους ασφαλείας, το ερώτημα όμως είναι αν η Λευκωσία ή η Αθήνα επιθυμούν να “εισάγουν” το πρόβλημα, μαζί και τους Ισραηλινούς που πιθανότατα θα τον φρουρούν. Πολύ περισσότερο μετά την εμπειρία στο Μαρί.

Ελλάδα και ΑΟΖ

To Ισραήλ ενθαρρύνει επίσης την Αθήνα, σύμφωνα με πληροφορίες από διπλωματικούς κύκλους, να είναι πιο “αποφασιστική” στο θέμα της ανακήρυξης ΑΟΖ, η Ελλάδα όμως έχει αποκλείσει να προχωρήσει μονομερώς σε τέτοιο ενδεχόμενο, που βρίσκει πάντως και άλλους παρατηρητές επιφυλακτικούς. Πολιτικός της συντηρητικής παράταξης, που διαχειρίστηκε τέτοια θέματα, λέει π.χ. “ίσως ήταν λάθος ότι δεν το κάναμε εμείς, αλλά δεν σημαίνει αυτό ότι η τωρινή συγκυρία και με ανοιχτά διεθνώς τα θέματα με την οικονομία είναι η καλύτερη”. ‘Aλλοι παρατηρητές υποστηρίζουν ότι πρόκειται για αναφαίρετο δικαίωμα της Ελλάδας και οφείλει να το ασκήσει ανεξαρτήτως συγκυρίας, εκμεταλλευόμενη τυχόν ισραηλινή στήριξη.

Η Αθήνα θα περιλάβει πάντως τον ενδεχόμενο ορισμό της ΑΟΖ, όπως και όλων των θαλασσίων ζωνών, επί τη βάσει της “μέσης γραμμής”, σε νομοσχέδιο που αναμένεται σύντομα να κατατεθεί στη Βουλή για τον νέο φορέα υδρογονανθράκων. Στο νομοσχέδιο θα ορίζεται ότι, σε περίπτωση ανακήρυξης της ΑΟΖ και εν απουσία συμφωνίας οριοθέτησης θα ισχύσει η μέση γραμμή. Η διάταξη έχει συμβολική σημασία, αφενός γιατί προϋποθέτει την ανακήρυξη, αφετέρου γιατί ανακήρυξη θα οδηγήσει σε διαπραγματεύσεις ή παραπομπή σε διεθνές δικαστήριο, όπως προβλέπει το Δίκαιο της Θάλασσας. “H μη ανακήρυξη ΑΟΖ από τις ελληνικές κυβερνήσεις και η άρνηση της Αθήνας να οριοθετήσει την ελληνική και την κυπριακή ΑΟΖ, όπως πρότεινε ο Παπαδόπουλος, ήταν αδικαιολόγητες, απαράδεκτες παραλείψεις, συνιστά όμως μεγάλη υπερβολή να παρουσιάζεται η ανακήρυξη ΑΟΖ ως, τάχα, μαγική λύση στα προβλήματά μας. Η οριοθέτηση της ΑΟΖ αντιμετωπίζει τα ίδια προβλήματα με την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας”, υπογραμμίζει ένας από τους καλύτερους ‘Eλληνες νομικούς εξειδικευμένους στα ζητήματα αυτά. Το νομοσχέδιο αποβλέπει πρακτικά στην τακτοποίηση του καθεστώτος αδειοδότησης, για να εγκριθούν έρευνες στο Ιόνιο και νοτίως της Κρήτης.

Η διπλή πίεση στην Κύπρο και μια μεγάλη παγίδα

Να σημειώσουμε πάντως ότι οι εξελίξεις αυτές σημειώνονται παράλληλα με ισχυρές πιέσεις στην Κύπρο και περίπλοκα μεσανατολικά παιχνίδια. Ο κ. Χριστόφιας αντιμετωπίζει, απομονωμένος, τεράστια πολιτική πίεση στο εσωτερικό. Οι οίκοι αξιολόγησης απειλούν να θέσουν την Κύπρο υπό καθεστώς μνημονίου, για γεωπολιτικούς πιθανώς και όχι οικονομικούς λόγους (το ποσοστό χρέους της είναι πολύ καλό και το έλλειμμα όχι πολύ υψηλό). Στάση ακόμα πιο εντυπωσιακή, στο μέτρο που ο νέος “σύμμαχος” της Κύπρου, το Ισραήλ διατηρεί προνομιακές σχέσεις και επιρροή στο διεθνές χρηματιστικό σύστημα. Αλλά και ο ΓΓ του ΟΗΕ εξέδωσε μια ιδιαιτέρως αρνητική για την Κύπρο έκθεση, πριν από μερικές μέρες.

Στρατηγικοί αναλυτές στην Αθήνα εκτιμούν ότι πιθανότατα το κυρίως ενδιαφέρον του Ισραήλ στρέφεται τώρα εναντίον της Συρίας, της λιβανικής Χεζμπολά και της Χαμάς. Αν αυτή η εκτίμηση είναι ακριβής, η μεγάλη πίεση που ασκείται στην Τουρκία ιδίως με το κουρδικό και στην οποία μπορεί να προστεθεί και ο κυπριακός παράγων, δεν αποσκοπεί παρά στον εξαναγκασμό της να προτιμήσει χωρίς περιστροφές το Τελ Αβίβ και τη Δύση από την Τεχεράνη και τη Δαμασκό.

Το Ισραήλ, που υποστήριξε παρασκηνιακά πολύ έντονα το σχέδιο Ανάν, δεν θέλει να φτιάξει αύριο κουρδικό κράτος, ούτε να λύσει αύριο το κυπριακό (και στη θεωρητική περίπτωση που θα ήθελε ή μπορούσε να το λύσει, δεν θα ήταν ασφαλώς προς όφελος ενός κυρίαρχου και ανεξάρτητου κράτους). Θέλει την Τουρκία να αποκηρύξει τον “γκωλισμό του Νταβούτογλου” και να συστρατευτεί μαζί του στη Συρία. Αν η ‘Aγκυρα υποκύψει, τη νύφη κινδυνεύουν να πληρώσουν οι Κύπριοι και οι Κούρδοι, εφόσον δεν έχουν φροντίσει να είναι οχυρωμένοι απέναντι σε μια τέτοια μεταστροφή και βάλουν όλα τα αυγά τους στο ισραηλινό καλάθι.

Κόσμος του Επενδυτή, 20.8.2011

ΥΓ Ορισμένοι καλόπιστοι Κύπριοι φίλοι μου παρατηρούν ότι η συμμαχία με το Ισραήλ είναι χρήσιμη και επισημαίνουν ότι το Ισραήλ δεν επιθυμεί την τουρκοποίηση της Κύπρου.

Στο ζήτημα των κυπρο-ισραηλινών και ελληνο-ισραηλινών σχέσεων έχω αναφερθεί επενειλημμένα σε άρθρα μου και δεν θα επανέλθω τώρα. Θα ήθελα όμως να κάνω τρεις παρατηρήσεις.

Πρώτον, ο όρος συμμαχία προέρχεται ετυμολογικά από το συν και το μάχη. Δίνει κάποια μάχη η Κυπριακή Δημοκρατία; Εγώ, την μόνη μάχη που νομίζω ότι δίνουν, τόσο η ηγεσία του ΑΚΕΛ, όσο και η ηγεσία του ΔΗΣΥ, είναι να διαλύσουν το κυπριακό κράτος, επαναφέροντας μια παραλλαγή του απορριφθέντος από τον λαό σχεδίου Ανάν. Σε αυτή την επιδίωξη το Ισραήλ πάντα ήταν σύμμαχος.

Δεύτερο, είναι γεγονός ότι το Ισραήλ δεν επιθυμεί, ούτε ποτέ επιθυμούσε τουρκοποίηση της Κύπρου. Το Ισραήλ, η Βρετανία και οι ΗΠΑ δεν επιθυμούν τουρκική κυριαρχία στο νησί, όπως δεν επιθυμούν και ελληνική. Το νησί τους είναι πολύτιμο και θέλουν να το ελέγξουν για δικό τους λογαριασμό. Διεθνές, δηλαδή δικό τους προτεκτοράτο θέλουν την Κύπρο, αυτό ήθελαν πάντα, και γι’ αυτόν ακριβώς τον σκοπό ενθάρρυναν και χρησιμοποίησαν την Τουρκία και το 1955-60 και το 1974 και επεχείρησαν να επιβάλλουν το 2004 το σχέδιο Ανάν που ΔΕΝ έδινε το νησί στην Τουρκία, αλλά σε τρεις ξένους δικαστές της δικής τους επιλογής.

Τρίτο, ο πραγματικός κίνδυνος τουρκοποίησης της Κύπρου είναι αμελητέος στον προβλέψιμο ιστορικό ορίζοντα. Εννοείται φυσικά ότι η Κύπρος, θύμα τουρκικής εισβολής και απειλής, οφείλει να είναι σε ετοιμότητα για να αντιμετωπίσει και αυτόν τον κίνδυνο, ακριβώς για να παραμείνει αμελητέος. Στην πραγματικότητα όμως είναι, σε μεγάλο βαθμό θεωρητικός κίνδυνος, αν δεν βρεθεί κάποιος ‘Ελληνας να καλέσει τους Τούρκους, όπως έγινε το 1974.

Ο πραγματικός και σοβαρότατος κίνδυνος για τους Κυπρίους, για το σύνολο του ελληνικού λαού, και για τα καλώς νοούμενα συμφέροντα της Ευρώπης, όπως παρουσιάστηκε στην πράξη, και το 1974 και το 2004 και παρουσιάζεται και σήμερα, με τα απερίγραπτα που συζητάει ο κ. Χριστόφιας, δεν είναι η κατάληψη όλης της Κύπρου από την Τουρκία, είναι άλλος, είναι η κατάλυση του ανεξάρτητου και κυρίαρχου κυπριακού κράτους, η ύπαρξη του οποίου είναι η βασική προϋπόθεση επιβίωσης και προκοπής του κυπριακού και ελληνικού λαού. Αυτό όμως που αποτελεί κίνδυνο για τον ελληνικό λαό, συνιστούσε και συνιστά πάντα επιδίωξη και θετική εξέλιξη για την “Αυτοκρατορία”, δηλαδή για τις ΗΠΑ, τη Βρετανία, το Ισραήλ και τις αγορές, ακόμα περισσότερο που η διαχρονική συμπεριφορά της ελλαδικής και κυπριακής πολιτικής ηγεσίας τους έχει πείσει ότι είναι ενδεχομένως εφικτός. Παραδόξως όμως είναι ένας κίνδυνος που δεν πολυθέλουν να αναγνωρίσουν oύτε οι “αντιϊμπεριαλιστές”, παρά τον αντιϊμπεριαλισμό τους, ούτε οι “εθνικιστές”, παρά τον εθνικισμό τους, προτιμώντας, καιροσκοπικά και ιδιοτελώς, να βλέπουν μόνο την υπαρκτή τουρκική απειλή, γιατί η αντιμετώπιση της άλλης θα ερχόταν σε σύγκρουση με τα ιδιοτελή πολιτικά τους συμφέροντα. ‘Ετσι εξηγείται το φαινομενικό παράδοξο, τα δύο αντίθετα άκρα του πολιτικού φάσματος της Κύπρου, να συμπίπτουν ενίοτε σε υποτέλεια προς τους ξένους, με διαφορετικό τρόπο είναι αλήθεια έκαστο, γιατί κατά βάθος μοιράζονται την ίδια έλλειψη εθνικής αυτοεκτίμησης και είναι μόνιμα σε αναζήτηση όχι συμμάχων, κάτι θεμιτό, αλλά υποχρεωτικά και άνευ ανταλλάγματος καλών σχέσεων με τις ισχυρές κυρίαρχες δυνάμεις.

konstantakopoulos.blogspot.com

Πέμπτη 25 Αυγούστου 2011

Διαγραφή του χρέους ή διάλυση της Ευρώπης



Του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου


Μίνι κραχ εξελίσσεται στα διεθνή χρηματιστήρια, με άμεση αιτία τον φόβο εισόδου σε νέα ύφεση της παγκόσμιας οικονομίας, τις απειλές στον ευρωπαϊκό και αμερικανικό τραπεζικό τομέα και την παραμένουσα έντονη αμφισβήτηση της διάθεσης ή δυνατότητας της ΕΕ να αντιμετωπίσει το πρόβλημα χρέους της ευρωζώνης. Σε κίνδυνο έχει τεθεί τώρα, και το δάνειο προς την Ελλάδα που αποφάσισε η ΕΕ στις 21 Ιουλίου, μετά την αποκάλυψη της παράξενης, αν μη τι άλλο, συμφωνίας Αθήνας και Ελσίνκι, που ουσιαστικά εξαιρεί τη Φινλανδία από το νέο δάνειο. ‘Ηδη, τρεις ακόμα χώρες της ευρωζώνης ζητούν παρόμοια συμφωνία, δηλαδή εξαίρεσή τους από τον δανεισμό.

Τρύπα στο νερό η συνάντηση Μέρκελ και Σαρκοζί

Ως “τρύπα στο νερό” αντιμετωπίστηκε εξάλλου από τις “αγορές” και τους περισσότερους σχολιαστές, η συνάντηση Μέρκελ-Σαρκοζί. Οι δύο ηγέτες (;) αρνήθηκαν να υιοθετήσουν το ευρωομόλογο και να διευρύνουν τους χρηματικούς πόρους για το ευρωπαϊκό ταμείο σταθερότητας. Επανέφεραν επίσης το “ξαναζεσταμένο φαί” των προτάσεών τους για σύστημα οικονομικής διακυβέρνησης της ευρωζώνης. Μια τέτοια διακυβέρνηση είναι πιθανώς τελείως απαραίτητη, πιστεύουν πολλοί πολιτικοί και οικονομολόγοι, αφού μοιάζει όλο και πιο παράλογη η αρχική απόφαση να φτιαχτεί νόμισμα χωρίς κράτος. Πρακτικά όμως, η διακυβέρνηση που προτείνεται εξαντλείται κυρίως σε ένα είδος “αστυνομίας δαπανών”. Σε απλά ελληνικά, θα γράψουμε στο σύνταγμα ότι δεν πρέπει να κάνουμε χρέη και πρέπει να πληρώνουμε τις τράπεζες στην ώρα τους, όχι όμως τι θα κάνουμε με την ανάπτυξη, τα νοσοκομεία ή την άμυνά μας. Το μόνο σημείο που θεωρήθηκε ενθαρρυντικό είναι η πρόταση για φορολόγηση των συναλλαγών. Πρόκειται για τον φόρο Τόμπιν, ένα δεκάκις χιλιοστό επί της αξίας κάθε συναλλαγής, ακόμα κι αυτό όμως το τελείως περιορισμένο μέτρο δεν μπορεί να εφαρμοσθεί εδώ και μια δεκαετία που συζητείται!

Εκ των πατέρων του ευρώ και της Μαρτίν Ομπρί, υποψήφιας για να είναι υποψήφια των Γάλλων Σοσιαλιστών στις προεδρικές, ο Ζακ Ντελόρ εξέφρασε έντονη ανησυχία για το μέλλον ευρώ και Ευρώπης και ετάχθη υπέρ μιας ενισχυμένης οικονομικής συνεργασίας των κρατών μελών της ΕΕ. Οι προτάσεις Μέρκελ-Σαρκοζί, υπογράμμισε ο κ. Ντελόρ, ως έχουν, δεν θα εξυπηρετήσουν σε τίποτα. Ο κ. Ντελόρ θέλει ομοσπονδοποίηση των χρεών μέχρι ύψους 60% του ΑΕΠ, με την έκδοση των ευρωομολόγων, γιατί “αν δεν το κάνουμε οι αγορές θα εξακολουθήσουν να αμφιβάλλουν”. Κατά τον πρώην επικεφαλής της Κομισιόν, οι Ευρωπαίοι ηγέτες είναι εκτός πραγματικότητας: “Πως μπορεί να πιστεύουν ότι οι αγορές θα πιστέψουν στις υποσχέσεις της συνόδου κορυφής της ευρωζώνης, στις 21 Ιουλίου, αν πρέπει να περιμένουν τα τέλη Σεπτεμβρίου για να μετασχηματισθούν σε πράξεις;”

Ο φαύλος κύκλος λιτότητας και ύφεσης

‘Oχι μόνο δεν καλοκαταφέρνουν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα του χρέους της ευρωζώνης, αλλά και ο τρόπος που βρήκαν για να το κάνουν παροξύνει το βαθύτερο πρόβλημα της ύφεσης, πιστεύουν τώρα όλο και περισσότεροι οικονομολόγοι, σχολιαστές και πολιτικοί. Στο χθεσινό κύριο άρθρο τους, με τον τίτλο “Η λάθος ιδέα”, οι Τάιμς της Νέας Υόρκης υπογραμμίζουν, μεταξύ άλλων, ότι, ακόμα και τώρα, με μια ύφεση χειρότερη από αυτή του 2008 να χτυπάει την πόρτα μας, “οι ηγέτες και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού μοιάζουν αποφασισμένοι να ακρωτηριάζουν τις δημοσιονομικές πολιτικές – το κύριο εργαλείο που μπορεί να αυξήσει τις δουλειές, την καταναλωτική ζήτηση και την οικονομική μεγέθυνση – με μια τρομερή αφοσίωση στην σκληρή λιτότητα…Μια πιο πραγματική (από την αμερικανική) απειλή χρεωκοπίας στοιχειώνει τις ευρωπαϊκές αγορές ομολόγων, γιατί υποχρηματοδοτούμενα σχέδια σωτηρίας με τιμωρητικούς όρους καθιστούν αδύνατο στις χώρες που χρωστάνε να αναπτυχθούν αρκετά γρήγορα για να αποπληρώσουν τα χρέη τους. .. Τα μεγάλα χρέη είναι πραγματικό, μακροχρόνιο πρόβλημα. Αλλά η καθοδική ευρωπαϊκή τροχιά μπορεί να αντιστραφεί μόνο αν οι κυβερνήσεις τόσο των πιστωτών, όσο και των χρεωστριών χωρών, ξοδεύουν περισσότερο βραχυπρόθεσμα για να βάλουν τον κόσμο πίσω στη δουλειά και τους καταναλωτές να καταναλώνουν…Πανικόβλητοι από τη ρευστότητα των αγορών και υπό την πίεση της Καγκελλαρίου Μέρκελ οι ηγέτες της Ευρώπης έκαναν μια άσχημη κατάσταση χειρότερη συνταγογραφώντας λιτότητα παντού. Τα αποτελέσματα είναι οδυνηρά σαφή. Η μεγέθυνση σταματάει στην Ευρώπη. Αυτό είναι αλήθεια ακόμα και για τη Γερμανία, όπου οι εξαγωγικές της αγορές μειώνονται και η εσωτερική ζήτηση αποτυγχάνει να τις υποκαταστήσει. Η Γερμανία αναπτύσσεται τώρα με ένα αναιμικό 0,1% και η ευρωζώνη μόνο με 0.2%. Στο μεταξύ, ο πανικός της αγοράς χρέους πέρασε από τις μικρές οικονομίες της Ελλάδας, της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας στις μεγαλύτερες οικονομίες της Ισπανίας, Ιταλίας, ακόμα και της Γαλλίας. Μόνο ο δανεισμός εκτάκτου ανάγκης από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα απομακρύνει νέους φόβους χρεωκοπίας, κανείς όμως δεν ξέρει πόσο χρόνο μπορεί να τα κάνει αυτά η ΕΚΤ χωρίς βοήθεια από ευρωομόλογα και ένα καλύτερο ταμείο χρηματοπιστωτικής διάσωσης… Ενώ οι ρυθμοί της κρίσης επιταχύνονται, πιο φωτισμένες φωνές αγωνίζονται να ακουστούν…Εκλογές πλησιάζουν στην Ισπανία, τη Γαλλία, τη Γερμανία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες…Οι εκλογείς και στις δύο ακτές του Ατλαντικού πρέπει να ζητήσουν από τους ηγέτες τους περισσότερα από τον συνεχιζόμενο αυτόματο πιλότο της λιτότητας”

Δεν είναι μόνο οι Νιου Γιορκ Τάιμς. Επιτέλους φορολογείστε μας, γράφει ο μεγαπλούσιος Γουώρεν Μπάφετ! Κι αν ο Μωρίς Λεβί, πρόεδρος της γαλλικής Ενωσης Ιδιωτικών Εταιρειών, επιμένει στον περιορισμό των ελλειμμάτων, αναγνωρίζει ότι χρειάζεται μεγαλύτερη φορολόγηση των πιο ευνοημένων. Η ανάπτυξη, όχι η λιτότητα θα μας βγάλει από την κρίση, υποστηρίζει ο Τζόζεφ Στίγkλιτς, ενώ ακόμα και η Διευθύντρια του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ προειδοποιεί ότι η υπερβολική λιτότητα στους προϋπολογισμούς θα στανματήσει την ανάπτυξη.

Διαγραφή χρεών ή διάλυση της Ευρώπης

‘Aλλοι, όπως ο Rogoff του Χάρβαρντ, βάζουν ακόμα πιο βαθιά το μαχαίρι, ζητώντας μορατόριουμ ή και διαγραφή χρεών, ενώ ο Γκαλμπρέιθ ζητάει κανονική επιστροφή στον κεϋινσανισμό, πολλοί Γάλλοι όπως ο Τοντ ευρωπαϊκό προστατευτισμό. Ακόμα κι ο Σόρος, ίσως γιατί δεν πιστεύει ότι μπορεί να γίνει, προτείνει την απαγόρευση των χρηματοπιστωτικών παραγώγων!

Τέτοιες ιδέες όμως προσκρούουν, τουλάχιστον προς το παρόν, στην ιδεολογική ορθοδοξία του νεοφιλελευθερισμού και, πιο πρακτικά, στην τεράστια επιρροή του χρηματοπιστωτικού συστήματος στην πολιτική τάξη Ευρώπης και Αμερικής. Η επιμονή όμως στην παρούσα “συνταγή”, που επιδιώκει να μη θιγούν καθ’ ουδένα τρόπο οι κάτοχοι χρήματος, διακινδυνεύει μια μεγάλη ύφεση και κοινωνικές εξεγέρσεις, ενώ θέτει σε κίνδυνο την ύπαρξη της ΕΕ.

‘Hδη, ο Ουγγροεβραίος χρηματιστής Τζορτζ Σόρος και ο άνθρωπος της Goldman Sachs στην Ευρώπη Otmar Issing, έθεσαν θέμα εξόδου της Ελλάδας ή και της Πορτογαλλίας από την ευρωζώνη, μια ιδέα που βρίσκει σύμφωνο τον Ζινν, εκπρόσωπο του γερμανικού οικονομικού εθνικισμού. Στη Γαλλία, οι (μετα)φασίστες της Μαρίν Λεπέν επιτίθενται σε ευρώ και Ευρώπη, επιδιώκοντας να εκφράσουν την κοινωνική δυσαρέσκεια, την ώρα που τα στελέχη της αριστεράς συνεχίζουν τις καλοκαιρινές διακοπές τους, σε πλήρη αναντιστοιχία με την ανησυχία της πολιτικής τους βάσης.

Αλλά είναι σήμερα σαφές ότι μόνο στα ελληνικά και πορτογαλλικά προβλήματα δεν μπορεί να αποδοθεί η παγκόσμια κρίση. Γι’ αυτό και η συζήτηση για έξοδο των πιο αδύναμων χωρών, μπορεί απλά να υποκρύπτει μια πραγματική στόχευση διάλυσης της ΕΕ. Οι αγορές θα προτιμούσαν μικρά, αλληλοανταγωνιζόμενα κράτη, υποχείρια του χρηματιστικού κεφαλαίου και ορισμένοι, ίσως, θεωρούν ότι η διάλυση του ευρώ μπορεί να είναι η μόνη λύση για την αποκατάσταση της νομισματικής κυριαρχίας του δολλαρίου και δι’ αυτής, της δυνατότητας μελλοντικής χρηματοδότησης της οικονομίας των ΗΠΑ.

Konstantakopoulos.blogspot.com

Kόσμος του Επενδυτή, 20.8.2011

Σάββατο 20 Αυγούστου 2011

Θερινά σενάρια για έξοδο της Ελλάδας και διάλυση του ευρώ



Toυ Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου
Konstantakopoulos.blogspot.com

Παράλογοι καιροί απειλούν πια να μας τρελλάνουν όλους. Κάτι η ζέστη, κάτι η πολιτική, πόσο να αντέξει το καημένο το μυαλό. Ακούς φερ’ ειπείν τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας (ποιάς;) από την Πρέβεζα, να σου ζητάει ομόνοια, και τρελλαίνεσαι, δεν ξέρεις πια πώς να σχολιάσεις. Με ποιόν να κάνεις ομόνοια; Με τους υπαλλήλους της τρόικας που καταστρέφουν τη χώρα;

Θα περίμενε κανείς να βρεθεί στις ΗΠΑ κάποια πολιτική δύναμη να πει το προφανές. Γιατί κύριοι Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικάνοι συζητάτε για τα ελλείμματά σας και ετοιμάζεστε να τσακίσετε κι αυτά τα ελάχιστα μέτρα που πήρατε για την περίθαλψη των πολιτών, και δεν μαζεύετε τα στρατά σας από το Ιράκ και το Αφγανιστάν; Γιατί εξακολουθείτε να ξοδεύετε περισσότερα χρήματα για πολεμικούς σκοπούς από όλο τον υπόλοιπο κόσμο μαζί; Είναι μόνο οικονομικοί οι λόγοι ή σκοπεύετε όντως να τα χρησιμοποιήσετε, να κάνετε δηλαδή έναν παγκόσμιο πόλεμο αν σας δοθεί η ευκαιρία; Γιατί επιτρέψατε, μετά από μια δεκαετία πολέμων στη Μέση Ανατολή, στο Ισραήλ να σας χρησιμοποιήσει για να ξαναρχίσει δύο πολέμους, στη Λιβύη και τη Συρία, και να απειλεί με έναν τρίτο, εναντίον του Ιράν;

Τέτοια πολιτική δύναμη δεν έχει παρουσιασθεί. ‘Όπως και κανείς, ή σχεδόν, σε Ευρώπη και Αμερική δεν διερωτάται γιατί πρέπει να αποφεύγουν παντού και σκανδαλωδώς τη φορολογία οι υπερπλούσιοι. Επί χρόνια, η γελοιότητα που ακούει στο όνομα Σοσιαλιστική Διεθνής συζητάει, χωρίς να κάνει τίποτα, μήπως βάλει τον φόρο Τόμπιν επί των χρηματιστιριακών συναλλαγών. Πόσος είναι ο φόρος Τόμπιν; ‘Ένα δεκάκις χιλιοστό επί της αξίας της συναλλαγής. Ε, ούτε αυτό δεν μπορεί να γίνει.
Φτάσαμε στο σημείο να γράφει άρθρο ο μεγαπλούσιος Warren Buffet, με ετήσιο φόρο εισοδήματος επτά εκατομμύρια δολλάρια, για να διαμαρτυρηθεί επειδή φορολογούν αυτόν και τους φίλους του σκανδαλωδώς χαμηλά! Εξηγεί ότι είναι σαχλαμάρες η άποψη ότι οι επενδυτές αποθαρρύνονται να κάνουν επενδύσεις γιατί θα τους φορολογήσουν τα κέρδη. ‘Oσο κι αν τα φορολογήσουν, κάνουν τις επενδύσεις γιατί κερδίζουν. Κάτι θα ξέρει, αφού όλη του τη ζωή τοποθετεί κεφάλαια σε επενδύσεις. Αλλά η ευρωπαϊκή αριστερά δεν κάνει το ζήτημα αυτό αντικείμενο καμπάνιας. Αντίθετα συναγωνίζονται κι αυτοί ποιος θα μειώσει περισσότερο τους φόρους. Χωρίς φόρους οι εξωγήινοι θα πληρώνουν τα νοσοκομεία και τα σχολεία; Μάλλον όχι, θα τα καταργήσουμε κι αυτά.

Ευρωπαϊκή παρακμή: Από τον Βολταίρο στον … Σόρος!

Στην Ευρώπη, μητέρα των παγκόσμιων ιδεών από τον Βολταίρο μέχρι τον Σαρτρ, το μέλλον της Ευρωπαϊκής ‘Ενωσης ποιοί το συζητάνε στις μεγάλες εφημερίδες της; Πρόσωπα σαν τον χρηματιστή Σόρος και τον άνθρωπο της Goldman Sachs ‘Οτμαρ ‘Iσσινγκ. Ο πρώτος χρησιμοποιήθηκε για να αναγκάσει τη Βρετανία να βγει από τον ευρωπαϊκό νομισματικό μηχανισμό. Ο δέυτερος ήταν ο αρχιτέκτονας του μονεταριστικού τέρατος του Μάαστριχτ. Τώρα πως μπορούν να συμπίπτουν σε ένα πρόσωπο οι ευθύνες για τη γερμανική νομισματική πολιτική, για την ευρωπαϊκή νομισματική πολιτική και για την υπεράσπιση των συμφερόντων της μεγαλύτερης και μάλιστα αμερικανοεβραϊκής τράπεζας στον κόσμο, αυτό δεν θα το ερμηνεύσουμε εμείς.

Ο Σόρος προτείνει τώρα στο Σπήγκελ να φύγει η Ελλάδα, ίσως και η Πορτογαλλία από το ευρώ. Εκπρόσωπος πιθανώς μιας μερίδας του εβραϊκού ιδίως χρηματιστικού κεφαλαίου, αυτής ίσως που συγκροτείται γύρω από τους Ρότσιλντ, θα μπορούσε να θέλει την Ελλάδα εκτός ΕΕ, να περιπλανιέται, μαζί με την Κύπρο, στα θολά νερά μιας ισραηλινής ζώνης επιρροής. Το δυσάρεστο είναι ότι έχει πιθανώς πολύ μεγαλύτερη επιρροή από τους ¨Ελληνες πολίτες στην ελληνική κυβέρνηση! Φυσικά, δεν μπορούμε να ξέρουμε αν αυτά όντως συμβαίνουν, ούτε ποιές είναι οι προθέσεις καθενός κάθε φορά. Μακάρι να αδικούμε τον κ. Σόρος. Είμαστε όμως υποχρεωμένοι να τα σκεφτόμαστε, όσοι αγαπάμε τη χώρα μας, αγνοώντας τη διατυπωμένη ως πολιτική ορθότητα απαίτηση αυτολογοκρισίας, στην οποία τόσοι και τόσοι υποκύπρουν, γιατί αν όντως τα σκέφτονται, και δεν θα μας το πουν και πολύ σοβαρές θα είναι οι συνέπειες!

‘Ηταν από την αρχή απίστευτη γελοιότητα να υποστηρίζεται στα σοβαρά ότι η παγκόσμια οικονομική κρίση οφείλεται στο ότι οι ‘Ελληνες είναι κλέφτες και τεμπέληδες και η χώρα έχει μεγάλο δημόσιο τομέα. Με αυτήν ακριβώς την άποψη βομβάρδισαν την ελληνική και παγκόσμια κοινή γνώμη, επί δύο χρόνια, η ελληνική κυβέρνηση και η κάθε είδους ελληνική “ελίτ”, που ίσως βέβαια είναι ειλικρινείς όταν αντιλαμβάνονται τον κόσμο ως κρατικοδίαιτους κλέφτες και τεμπέληδες, γιατί αυτό ακριβώς είναι οι ίδιοι, στη μεγάλη τους πλειοψηφία! Σήμερα, όμως, με τη μισή Ευρώπη σε μνημόνιο και τους οίκους να υποβαθμίζουν τις ΗΠΑ, μπορεί κανείς στα σοβαρά να υποστηρίξει ότι η μικρούλα για τα ευρωπαϊκά μεγέθη Ελλάδα, άντε και η Πορτογαλλία είναι το πρόβλημα της Ευρώπης; ¨Ώστε να πρέπει να τις διώξει για να βρει το δρόμο της; Διερωτάται λοιπόν κανείς προς τι η συζήτηση περί εκδίωξης της Ελλάδας. Πόσο πιθανό είναι άλλωστε να επιβιώσει ευρωζώνη και ΕΕ, αν αρχίσουν να διώχνουν χώρες. Το πιθανότερο είναι να γνωρίσει στη συνέχεια την τύχη των 10 μικρών νέγρων της Αγκάθα Κρίστι. Το πολιτικό μήνυμα που θα εκπέμψει η αποπομπή έστω και μίας χώρας από την Ενωση είναι ότι πάει, τελείωσε η Ευρώπη.

Αλλά το πιο εκπληκτικό σημάδι της απίστευτης ευρωπαϊκής παρακμής είναι ότι το μέλλον της ΟΝΕ και της ΕΕ συζητείται με όρους συστημικών κινδύνων για τις τράπεζες. Ουδείς θέτει το πολιτικό ζήτημα, αφού, καλώς ή κακώς, η ΕΕ είναι το μεγάλο μεταπολεμικό πολιτικό σχέδιο των ευρωπαϊκών λαών.

Ποιους εξυπηρετεί η διάλυση της ΕΕ

Από την αρχή της ευρωπαϊκής κρίσης διερωτάται κανείς αν υπάρχουν δυνάμεις που θέλουν να ξεμπερδεύουν, μια και καλή, με το ευρώ και, κατ’ επέκταση, με το ευρωπαϊκό ενοποιητικό εγχείρημα. Τεσσάρων ειδών δυνάμεις θα μπορούσαν να ενδιαφέρονται για ένα τέτοιο, άδοξο τέλος της ‘Ενωσης:

- αυτοί που θέλουν να αποκαταστήσουν το νομισματικό μονοπώλιο των ΗΠΑ και, άρα, τη χρηματοδότηση της αμερικανικής οικονομίας

- όσοι φοβούνται ότι, είτε έτσι, είτε αλλοιώς, οι Ευρωπαίοι θα αναγκαστούν να πάρουν μέτρα εναντίον των αγορών και η Ευρώπη θα ξαναγίνει εθνική, κάποιας μορφής δηλαδή συγκερασμός εθνικών προτεραιοτήτων, κάτι που θα σπρώξει και τις ΗΠΑ σε μια μορφή επανεθνικοποίησης του κράτους τους, σε μεγάλο βαθμό πλέον υποχείριο χρηματιστικών και των άλλων συνδεόμενων άλλωστε Λόμπυ. Στο τελευταίο άρθρο του στους Φαϊνάσιαλ Τάιμς Ντώυτσλαντ, ο κ. ‘Ισσινγκ, που επίσης αφήνει να αιωρείται η αποβολή της Ελλάδας, θέτει την Ευρώπη ενώπιον του διλήμματος, που μπορεί να διαβαστεί και ως απειλή: ή θα διαλυθείτε, ή θα προστατεύσετε την ανεξαρτησία της ΕΚΤ. Ανεξάρτητη η ΕΚΤ καλείται να είναι από τις κυβερνήσεις και τους λαούς που ακόμα τις εκλέγουν. Ανεξάρτητη ΕΚΤ σημαίνει απλούστατα ΕΚΤ όργανο του διεθνούς χρηματιστικού κεφαλαίου.

- Όσες τυχόν δυνάμεις επιθυμούν μια “κλασική” πολεμική διέξοδο στην κρίση, αρχικά με τη μετατροπή ολόκληρης της περιοχής από τον Ατλαντικό έως το Πακιστάν σε εμπόλεμη ζώνη, οι ίδιες δυνάμεις που εξέτρεψαν τις αραβικές επαναστάσεις σε επιχειρήσεις ανατροπής των καθεστώτων Καντάφι και ‘Ασαντ, ποντάρουν στην εμφύλια σύρραξη Χριστιανών και Μουσουλμάνων στην Αίγυπτο, στήριξαν τη διάσπαση του Σουδάν, θέλουν τους Κούρδους σε ρόλο αποσταθεροποιητή όλης της Μέσης Ανατολής και ετοιμάζουν, εδώ και χρόνια, τον μεγάλο πόλεμο κατά του Ιράν. Η διάλυση της ΕΕ θα σημάνει, πριν από όλα, τη μείωση του διεθνούς πολιτικού βάρους της Γερμανίας και της Γαλλίας, δύο δυνάμεων που, παρά τις ταλαντεύσεις τους και την αεροπειρατεία ιδίως της Γαλλίας από τον Σαρκοζί, είναι ενστικτωδώς αντίθετες σε τέτοιες πολεμικές κλιμακώσεις. (Καλό θα ήταν οι κυβερνήσεις Αθήνας και Λευκωσίας να παίρνουν σοβαρά υπόψιν τους τον εκρηκτικό χαρακτήρα της κατάστασης στη Μέση Ανατολή, αντί να παίζουν, όπως πράττουν φοβούμεθα, εν ου παικτοίς)

- Οι δυνάμεις του γερμανικού οικονομικού εθνικισμού και του γαλλικού (μετα)φασισμού της Λεπέν και του Εθνικού Μετώπου, κύριων τώρα εκφραστών στην Ευρώπη της άποψης της επιστροφής στα εθνικά νομίσματα

Τρεις δρόμοι μπροστά στην Ευρώπη

Σήμερα, τρεις προοπτικές διαγράφονται στην Ευρώπη:

- η μετατροπή της σε δικτατορία των αγορών, με γερμανική διαμεσολάβηση

- η διάλυσή της σε συνθήκες χάους και αποσύνθεσης

- η ριζική μεταρρύθμισή της σε προοδευτική κατεύθυνση, προς τη συγκρότηση μιας δύναμης ικανής να αντιταχθεί στον χρηματοπιστωτικό ολοκληρωτισμό.

Η τελευταία λύση μοιάζει η λιγότερο πιθανή, η ίδια η επίθεση όμως του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου, είναι τόσο βίαιη και ριζοσπαστική, που δημιουργεί, για πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες, συνθήκες λαικών εξεγέρσεων στην Ευρώπη και συγκρότησης ενδεχομένως μιας νέας ευρωπαϊκής αριστεράς, ίσως και μιας νέας συμμαχίας εργαζομένων και βιομηχανίας. Προς το παρόν βέβαια η δυνατότητα αυτή είναι θεωρητική, αλλά και προσκρούει στον εκφυλισμό των παραδοσιακών πολιτικών και συνδικαλιστικών οργανώσεων, η ίδια η ζωή όμως τη χρειάζεται και τη ζητάει.

Konstantakopoulos.blogspot.com
Επίκαιρα, 17.8.2011

Παρασκευή 19 Αυγούστου 2011

ΕΝΑ ΜΑΘΗΜΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΣΗΜΕΡΙΝΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Συνέντευξη του ‘Εντγκαρ Πόνσε στον Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου

Πρώην Πρόεδρος των συνδικάτων του Ισημερινού και πρώην ηγετικό στέλεχος του ΚΚ, ο ‘Eντγκαρ Πόνσε επελέγη από τον Πρόεδρο του Ισημερινού Ραφαέλ Κορέα για τη θέση του Πρέσβη στην Κούβα, που θεωρείται μια από τις πλέον, αν όχι η πιο σημαντική της διπλωματίας των λατινοαμερικανικών κρατών. Η πρώτη ερώτηση που τούκανα, συναντώντας τον στην Αβάνα, ήταν τι γίνεται στον Ισημερινό. Η απάντηση διήρκεσε ένα δίωρο και τη βρήκα πολύ ενδιαφέρουσα, ώστε να μεταφέρω τα κύρια σημεία της στους αναγνώστες των Επικαίρων.

Ο διορισμός του Ραφαέλ Κορέα, το 2005, στη θέση του Υπουργού Οικονομικών του Ισημερινού από τον Πρόεδρο Παλάσιο δεν προμήνυε κάτι το συγκλονιστικό. Κανείς δεν περίμενε από τον νέο Υπουργό να κάνει κάτι ριζικά διαφορετικό από τους προκατόχους του. ‘Aντε μερικές δηλώσεις για τα μάτια του κόσμου, μερικές διακοσμητικές αλλαγές και στο τέλος όλα τα ίδια μένουν. Η πολιτική ως απάτη δεν είναι ελληνική αποκλειστικότητα.

Ο νέος Υπουργός όμως άρχισε να κάνει και να λέει αναπάντεχα πράγματα. Διακήρυξε ότι η χώρα πρέπει να προχωρήσει σε ένα βαθύ οικονομικό μετασχηματισμό, προϋπόθεση για τον οποίο ήταν ο Ισημερινός πρώτα να αποφασίζει τις δικές του ανάγκες και μετά να αποπληρώνει το εξωτερικό του χρέος. Σταμάτησε επίσης το σύστημα προκαταβολικής διαβούλευσης με το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα. (Πήρε δηλαδή τον ακριβώς αντίστροφo δρόμο από αυτόν, τον καταστροφικό και προδοτικό εν τέλει, που πήραμε εμείς το 2010).

“Ριζοσπαστική” δεν ήταν όμως μόνο η πρόταση του Κορέα, ήταν και η ίδια του η παρουσία. Πρώτον, ήξερε γιατί μίλαγε. Η οικονομική του πρόταση ήταν στέρεη κι ο ίδιος διέθετε ένα αξιοσημείωτο μπαγκράουντ ως οικονομολόγος, την τεχνοκρατική και επιστημονική επάρκεια για να στηρίξει όσα έλεγε. Δεύτερον ήταν απλός, μιλούσε σαν κανονικός άνθρωπος, όχι ως πολιτικός απατεών. Φτωχός ο ίδιος, είχε κάνει εξαιρετικές σπουδές με υποτροφία στο Βέλγιο και τις ΗΠΑ. Εξακολουθούσε να χρησιμοποιεί ένα πολύ παληό Φολκσβάγκεν. Ο Πόνσε ήταν τότε Πρόεδρος των συνδικάτων και, όπως λέει, κάθε φορά που ερχόταν στα γραφεία να τους δει, έπρεπε μετά να κατέβουν να σπρώξουν για να πάρει μπροστά!

Το “ποτήρι” για την ντόπια “ολιγαρχία” και τις πετρελαϊκές πολυεθνικές εταιρείες ξεχείλισε τέσσερις μήνες μετά τον διορισμό του Κορέα, όταν ο Υπουργός επισκέφθηκε τον Ούγκο Τσάβες στη Βενεζουέλα και μίλησε μαζί του για πετρέλαια. Μετά την επιστροφή του, ο Πρόεδρος Παλάσιο τον κάλεσε και τον επετίμησε, γιατί μπήκε σε χωράφια που δεν ήταν δικά του και μίλησε για πολύ σοβαρά θέματα με τον Τσάβες. Ο Πρόεδρος αντικατέστησε στη συνέχεια τον επικεφαλής της Κρατικής Πετρελαϊκής Εταιρείας του Ισημερινού, γεγονός που προκάλεσε την παραίτηση του Κορέα.

Για πρώτη φορά στην ιστορία του Ισημερινού συνέβη τότε κάτι πρωτοφανές. Ο Υπουργός Οικονομικών ήταν, παραδοσιακά, το πιο μισητό πρόσωπο στη χώρα. Τώρα, ξαφνικά, ο λαός βγήκε στους δρόμους να τον υπερασπιστεί. Τα συνδικάτα οργάνωσαν διαδηλώσεις υπέρ του.

Μια ολόκληρη χώρα, βυθισμένη μέχρι τότε στην ηττοπάθεια και την απογοήτευση από όλες τις πολιτικές δυνάμεις και τα συνδικάτα, συσπειρώθηκε ξαφνικά γύρω από αυτόν τον οικονομολόγο και πολιτικό που φαινόταν να ξέρει και να εννοεί αυτά που λέει και να είναι υπέρ του λαού. Ο Κορέα δημιούργησε μια Ομάδα Συντονισμού των Επαγγελματικών Ομάδων και των Κοινωνικών Κινημάτων που απετέλεσε την πολιτική του βάση και έριξε το σύνθημα “Eπανάσταση των Πολιτών”. Το τρίπτυχό του, η συνταγή της επιτυχίας του, ήταν “ζεστή καρδιά, καθαρά χέρια, καθαρό μυαλό” ή, σε μια παραλλαγή, “αγάπη, τιμιότητα, εξυπνάδα”.

Χρειαζόταν κάτι ακόμα για τη νίκη. ¨Ηταν η συμμαχία με τους Αυτόχθονες, που αντιπροσωπεύουν το 35% του πληθυσμού. Παραδοσιακά απομονωμένοι από την πολιτική ζωή, από τα πλέον φτωχά και εκμεταλλευόμενα στρώματα, έχουν τη δική τους “κοσμοθεώρηση”. Η Γη είναι η μάνα μας και μας ανήκει, ο ‘Ηλιος είναι ο Βασιληάς, το νερό και τα φυτά θεότητες. Πρέπει να τους αποδεχθείς για να σε αποδεχθούν. Ο Κορέα τους μίλησε στη γλώσσα τους κι αυτοί τον υποστήριξαν.

Η συμμαχία Αυτοχθόνων, φοιτητών, συνδικάτων, αριστεράς υπό τον Κορέα, ως φορέα επαναφοράς του ανθρωπισμού στο κέντρο του πολιτικού δαβήματος, απεδείχθη αήττητη. Οι πολίτες ταυτίστηκαν με τον σαραντάρη υποψήφιο Πρόεδρο και τον εξέλεξαν πανηγυρικά. Σχημάτισε κυβέρνηση με μικρό μέσο όρο ηλικίας, γύρω στα 35, με 60% γυναίκες και συμμετοχή αυτοχθόνων. Το πρώτο διάταγμά του αφορούσε τη μείωση του μισθού του. ‘Εφτιαξε νέο σύνταγμα που ο λαός του Ισημερινού ενέκρινε σε δημοψήφισμα με 78% και το οποίο μου δίνει ο Πρέσβης, με αίσθημα μεγάλης περηφάνειας. Το Σύνταγμα εισάγει νέα δικαιώματα, όπως το δικαίωμα των πολιτών σε μια καλή ζωή, το δικαίωμα στο νερό και στην προστασία του φυσικού τους περιβάλλοντος.

Ο Κορέα απεμάκρυνε εντός 10 μηνών τις ναυτικές βάσεις των ΗΠΑ, που δεν μπορούν να είναι τίποτα άλλο από εν δυνάμει εργαλείο επέμβασής τους στα εσωτερικά των χωρών της υποηπείρου και ενέταξε στη χώρα στο φιλόδοξο σχέδιο λατινοαμερικανικής ολοκλήρωσης, την ALBA (“Mπολιβαριανή Συμμαχία για τη Λατινική μας Αμερική”). Η Ουάσιγκτων άρχισε να λέει ότι οδηγεί τον Ισημερινό στον “κομμουνισμό”.

Για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας, οι φτωχοί είδαν μια κυβέρνηση που τους υπερασπίζεται. Η κοινωνικο-oικονομική πολιτική του Κορέα περιέλαβε την κατάργηση των αντεργατικών νόμων, την λήψη υπόψιν των αποφάσεων των ίδιων των εργαζομένων και της κοινωνίας στους τομείς της γεωργίας και των κοινωνικών υπηρεσιών, τη μη επιβολή νέων φόρων στους φτωχούς, την αύξηση των αμοιβών της εργασίας, μέτρα εναντίον των τραπεζών και ιδίως απαγόρευση αύξησης των επιτοκίων και παροχή ρευστότητας στους μικροϊδιοκτήτες και για την ανάπτυξη μικροεπιχειρήσεων, έμφαση στην εκπαίδευση, την υγεία και την αγροτική παραγωγή. Η κυβέρνηση δημιούργησε ένα Υπουργείο Μετανάστευσης και υιοθέτησε κίνητρα για την επιστροφή των δύο εκατομμυρίων που βρίσκονται στο εξωτερικό.

Κάθε Σάββατο ο Κορέα βρίσκεται σε ένα διαφορετικό μέρος της χώρας και μιλάει στον λαό κάνοντας τον απολογισμό της κυβερνητικής δράσης. Η ομιλία του μεταδίδεται από την τηλεόραση με πολύ μεγάλη τηλεθέαση.

Τώρα το νέο μέτωπο του Κορέα, είναι τα ιδιωτικά ΜΜΕ που, όπως θα ανέμενε κανείς, υποστηρίζουν την ολιγαρχία της χώρας και συνδέονται με την πολιτική των ΗΠΑ. Η κυβέρνηση πρότεινε την νομοθετική απαγόρευση στους ιδιοκτήτες ΜΜΕ να είναι και μέτοχοι ιδιωτικών επιχειρήσεων. Το νομοσχέδιο επιβάλλει επίσης ένα μίνιμουμ υποχρεώσεων στα ΜΜΕ, σε ότι αφορά την υποχρέωση ορθής πληροφόρησης των τηλεθεατών και προστασίας των παιδιών. Η κυβέρνηση έκανε δημοψήφισμα για το θέμα αυτό, που κέρδισε με τη σχετική πλειοψηφία του 44%.


Kαι πως τα χρηματοδοτήσατε όλα αυτά; ρωτάω τον Πόνσε. Με την αλλαγή της κατεύθυνσης που διοχετεύονταν μέχρι τότε τα πετρελαϊκά και φορολογικά έσοδα, την αναδιοργάνωση του κρατικού μηχανισμού, τη διακοπή της λεηλασίας των πόρων της χώρας.

Χρειάστηκε βέβαια να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα του χρέους. Ο Κορέα διακήρυξε ότι αναγνωρίζει το νόμιμο εξωτερικό χρέος, όχι όμως αυτό που πήγε στις τσέπες των αξιωματούχων. Οι τράπεζες ζήτησαν επαναδιαπραγμάτευση. Αποπληρώθηκε τμήμα του χρέους με μικρότερα επιτόκια.

Στις 30 Σεπτεμβρίου του 2010, αστυνομικοί που διαμαρτύρονταν για μισθολογικά τους θέματα συνέλαβαν τον Πρόεδρο Κορέα. Λίγο αργότερα πολεμικά αεροσκάφη άρχισαν να κόβουν βόλτες πάνω από την πρωτεύουσα του Ισημερινού, οι ένοπλες δυνάμεις του οποίου, χρόνια εκπαιδευόμενες από τις ΗΠΑ, δεν μοιάζουν ενθουσιασμένες με τον Πρόεδρο.
Μαθαίνοντας τη σύλληψη του Κορέα, ο λαός του Ισημερινού βγήκε μαζικά στους δρόμους και τον απελευθέρωσε το βράδυ της ίδιας μέρας. Η πρώτη ενέργεια του Προέδρου, μετά το μίνι-πραξικόπημα, ήταν η απέλαση του αμερικανού Πρέσβη.

Μερικοί πιστεύουν ότι οι Κορέα, Μοράλες, Τσάβες δεν θα ζούσαν, αν οι κουβανικές υπηρεσίες, που φημίζονται ως από τις καλύτερες στον κόσμο, δεν συνέδραμαν την ασφάλειά τους. Διακριτικός, ο Πρέσβης περιορίζεται να πει: “Noιώθουμε πολύ έντονα την αλληλεγγύη της Κούβας”.

“Οι χώρες της ALBA συνιστούν απειλή για την Αυτοκρατορία. Αλλά δεν υπάρχει άλλος δρόμος για να ελευθερωθούμε, από τον δρόμο του ‘Εβο (Μοράλες, Πρόεδρος της Βολιβίας), του Τσάβες, του Κορέα”, λέει ο Πόνσε, που υπογραμμίζει τη σημασία των αναπτυσσόμενων τώρα σχεδίων συνεργασίας και περιφερειακής ολοκλήρωσης της Λατινικής Αμερικής, όπως είναι η ALBA, η ‘Ενωση Κρατών της Νότιας Αμερικής UNASUR και, ιδίως, το νέο σχέδιο μιας Κοινότητας Κρατών της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής (SELAC). ‘Εχει αρχίσει η χρήση νέας νομισματικής μονάδας, του sucre για τις ανταλλαγές μεταξύ των χωρών της περιοχής, αν και το πείραμα είναι ακόμα στην αρχή του. ‘Ένα πείραμα επαναστατικό αν οδηγήσει στη μερική τουλάχιστο απελευθέρωση από τη νομισματική δικτατορία ΗΠΑ ή ΕΕ.

Eδώ και δέκα χρόνια, μια “επιδημία” αριστερών κυβερνήσεων ανεβαίνει στην εξουσία της μίας μετά την άλλη χώρας της Λατινικής Αμερικής, αναπόφευκτη αντίδραση σε δύο δεκαετίες νεοφιλελευθερισμού και διαχείρισης από το ΔΝΤ, με μέτρα αντίστοιχα αυτών που εφαρμόζονται τώρα στην Ελλάδα και τα οποία προκάλεσαν μια άνευ προηγουμένου ιστορική οπισθοδρόμηση και καταστροφή στην ήπειρο. Εκτός των άλλων, οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές είχαν ως συνέπεια και την καταστροφή μεγάλου τμήματος των μεσαίων τάξεων, δηλαδή της πολιτικής βάσης της λατινοαμερικανικής δεξιάς.

“Οι λαοί μας ριζοσπαστικοποιούνται ενστικτωδώς, από ανάγκη. Θέλουν να πολεμήσουν την ολιγαρχία και τα ΜΜΕ, που την αντιπροσωπεύουν. Δίνουμε σήμερα τον αγώνα για τη δεύτερη ανεξαρτησία μας”.

Ο Ισημερινός είναι πολύ διαφορετική χώρα από την Ελλάδα και καμία άλλωστε εμπειρία δεν μπορεί να μεταφερθεί αυτόματα. Ο Κορέα και το λαϊκό κίνημα γύρω του εμφανίστηκε στο τέλος του λατινοαμερικανικού κύκλου νεοφιλελεύθερης κατεδάφισης, όχι στην αρχή του ευρωπαϊκού, στην οποία πρωταγωνιστούμε για κακή μας τύχη, εξαιτίας και ειδικών προβλημάτων μας, και της εμφάνισης μιας κυβέρνησης ελεγχόμενης από εχθρικές προς την Ελλάδα δυνάμεις. Ο Ισημερινός είναι μια φτωχή χώρα του τρίτου κόσμου, όπως θα γίνει και η Ελλάδα, αν εξακολουθήσει καν να υπάρχει ως χώρα, μόνο που η ελπίδα πεθαίνει τελευταία. Τα ελληνικά μεσαία στρώματα ελπίζουν ακόμα να αποφύγουν τη δική τους, αν όχι την καταστροφή της χώρας.

Δύο συμπεράσματα βγάζει κανείς από τη σύγκριση Ισημερινού και Ελλάδας. Πρώτον, δεν υπάρχει τρόπος να διακοπεί η καταστροφική πορεία χωρίς αντίσταση και σύγκρουση. Το να κάνει μια χώρα το καλό παιδί είναι ο βασιλικός δρόμος για την καταστροφή, όπως ιδιαίτερα καταφέραμε να αποδείξουμε στην Ελλάδα. Δεύτερο, προϋπόθεση σωτηρίας είναι η εμφάνιση μη διεφθαρμένου, αξιόπιστου, σοβαρού πολιτικού προσωπικού, ικανού να εκφράσει μια κινητοποιημένη κοινωνία γύρω από σοβαρές ιδέες. Απέχουμε ακόμα πολύ στην Ελλάδα.

Τι θα συμβούλευες τους ‘Ελληνες, ρωτάω τον Πόνσε που λέει:

“Nα μη σταματήσετε τη λαϊκή κινητοποίηση προτού αλλάξετε την κυβέρνηση. Και να αποφύγετε το σενάριο της Αιγύπτου, που άλλαξε η κυβέρνηση, αλλά προδόθηκε μετά ο λαός. Ο λαός θα βρει τελικά τον δρόμο του”.

Konstantakopoulos.blogspot.com
Επίκαιρα, 4.8.2011

Τρίτη 16 Αυγούστου 2011

AΓΟΡΕΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΚΡΑΤΩΝ: ΣΗΜΕΙΩΣΑΤΕ 1





Του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου
konstantakopoulos.blogspot.com

Τομή στην ιστορία του καπιταλισμού, η απόφαση μιας ιδιωτικής εταιρείας, της Standard and Poor’s, να υποβαθμίσει την πιστοληπτική ικανότητα των ΗΠΑ, ισχυρότερου κράτους στον κόσμο, συνιστά σταθμό στην μετάβαση από τo καθεστώς “δυτικής δημοκρατίας”, όσης απομένει, στην πολιτικο-οικονομική κυριαρχία του διεθνούς χρηματιστικού κεφαλαίου, στον δρόμο προς ένα παγκόσμιο “κράτος των τραπεζών”, με ότι αυτό συνεπάγεται για τα κοινωνικά και πολιτικά επιτεύγματα που απήλαυσαν οι ευρωπαϊκοί λαοί μετά την ήττα του Χίτλερ και του φασισμού, το 1945.

Η υποβάθμιση εντάσσεται σε ένα σύνολο εξελίξεων και αποφάσεων που κινδυνεύουν να οδηγήσουν ΗΠΑ και Ευρώπη, σε “διπλή καταστροφή”, κατά την εκτίμηση του Τζόζεφ Στίγκλιτς. Για τον ΟΟΣΑ (ανακοίνωση της 8.8), υπάρχει “γενικό κλίμα επιδείνωσης στις κυριότερες οικονομίες του κόσμου” και ενδείξεις “αντιστροφής των κύκλων ανάπτυξης” στην Ιαπωνία, στην Ινδία και τις ΗΠΑ. Η δραματική πτώση του χρηματιστηρίου της Φραγκφούρτης ανέδειξε και τα προβλήματα πίσω από την επιτυχία του γερμανικού εξαγωγικού μοντέλου.

Από τον τωρινό κύκλο κρίσης δεν θα εξαιρεθούν πιθανώς η ρωσική, βραζιλιάνικη και κινέζικη οικονομία, όπως έγινε προ τριών ετών. “Εργοστάσιο του κόσμου”, η Κίνα κινδυνεύει τώρα να πληρώσει τρομερό κόστος για τον απέραντο θαυμασμό και εμπιστοσύνη των κομμουνιστών γραφειοκρατών της προς τον … αμερικανικό καπιταλισμό! “Δεν είναι προς το συμφέρον της Κίνας να συνεχίσει την συσσώρευση τέτοιων εμπορικών πλεονασμάτων. Δεν μπορεί μια αναπτυσσόμενη χώρα της οποίας το κατά κεφαλήν εισόδημα είναι κάτω από την 100ή θέση παγκοσμίως, να συνεχίζει επί δεκαετίες να δανείζει την πιο πλούσια χώρα του κόσμου”, υποστηρίζει στους Financial Times o Yu Yongding, πρώην ανώτερος αξιωματούχος της κινεζικής Κεντρικής Τράπεζας.

Αγορές κατά κρατών

Πριν από τρία χρόνια, οι παγκόσμιες τράπεζες, κατεστραμμένες από μια χρηματοπιστωτική κρίση που προκάλεσαν οι ίδιες, όχι μόνο με οικονομικές αποφάσεις, αλλά και ποινικά κολάσιμες, πλην μη κολασθείσες απάτες, όπως τα ενυπόθηκα στεγαστικά, σέρνονταν στα πόδια των κρατών εκλιπαρώντας να τις διασώσουν. ‘Oπερ και έπραξαν, με τα λεφτά των φορολογουμένων, μετατρέποντας μια κρίση του χρηματοπιστωτικού τομέα σε κρίση δημοσίου χρέους. Τώρα, οι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί που διασώθηκαν το 2008, απειλούν να καταπιούν τα κράτη και τα έθνη που τις έσωσαν!

Η απόφαση της Standard and Poor’s, που απετέλεσε τον άμεσο καταλύτη μιας σοβαρής κρίσης στα χρηματιστήρια παγκοσμίως, κρίσης που δεν έχει ακόμα λήξει, και στον απόηχο της οποίας συζητείται τώρα ξανά το μέλλον του ευρώ, δεν συνιστά τεχνική εκτίμηση, αλλά μείζονα πολιτική παρέμβαση-προειδοποίηση. Ενεργώντας ως εκπρόσωπος των “αγορών”, ενός πολύ περιορισμένου δηλαδή αριθμού διεθνών τραπεζών, που τις ελέγχουν, η Standard and Poor’s προσδιόρισε τα όρια άσκησης πολιτικής και τις προτεραιότητες των δύο κομμάτων εξουσίας των ΗΠΑ! Μετά τους πρώτους “πειραματισμούς” με την Ελλάδα και τις άλλες χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας, οι “αγορές” δοκιμάζουν τις αντοχές των ισχυρότερων κρατών, κερδίζοντας τον ένα γύρο μετά τον άλλο.

Η εκτίμηση της Standard and Poor’s δεν είναι αναγκαστικά εσφαλμένη. Στηρίζεται σε αυτό που ανεπαίσθητα κατέστη ο ακρογωνιαίος λίθος του νεοφιλελεύθερου οικονομικού συστήματος και του Μάαστριχτ: Μπορείτε να κάνετε ότι θέλετε εκτός από ένα, να πειράξετε την “ιερότητα”, αξία και απόδοση του χρήματος. Κριτήριο των κριτηρίων έγινε η ικανοποίηση των τραπεζικών αξιώσεων στο ακέραιο. ‘Ολοι οι οικονομικοί δείκτες των ΗΠΑ που ανακοινώθηκαν στις αρχές της εβδομάδας ήταν κακοί, εκτός από την κερδοφορία των τραπεζών! Η αύξηση της κερδοφορίας τη στιγμή που η χώρα πάει κατά διαβόλου, είναι η καλύτερη απόδειξη του παραλογισμού του οικονομικού συστήματος.

Δεν φταίνε οι οίκοι αξιολόγησης, που αντιπροσωπεύουν τον “συλλογικό ραντιέρη”, υποστηρίζει ο Yann Moulier Boutang, του Πανεπιστημίου της Compiegne, αλλά μάλλον το “ότι οι πολιτικοί αποφάσισαν να διαχειρισθούν, εδώ και τριάντα χρόνια τα κράτη, τους προϋπολογισμούς, το νόμισμα σύμφωνα με τα κριτήρια απόδοσης των χρηματικών αποθεμάτων”.

Κρίση δημοκρατίας

“Το έθνος μας δεν αντιμετωπίζει απλά μια κρίση χρέους. Αντιμετωπίζει μια κρίση δημοκρατίας”, έγραψαν οι Τάιμς της Νέας Υόρκης, ενώ ο Νομπελίστας οικονομολόγος Πωλ Κρούγκμαν υποστήριξε ότι η συμφωνία για το χρέος Δημοκρατικών και Ρεπουμπλικάνων, “θα οδηγήσει την Αμερική μακριά στο δρόμο προς ένα καθεστώς δημοκρατίας της Μπανανίας”. Η “κρίση δημοκρατίας” αφορά και την Ευρώπη, όπου η Liberation μιλά για την ανάδυση ενός ιστορικά πρωτοφανούς μοντέλου “οικονομικής δικτατορίας”, κατ΄ αρχήν στο νότο.

Τρομοκρατημένες από τις “αγορές”, οι κυβερνήσεις σπεύδουν να τις “κατευνάσουν” υιοθετώντας πολιτικές λιτότητας και περικοπής κοινωνικών δικαιωμάτων και δημοσίων δαπανών, παρά τον προφανή κίνδυνο να οδηγήσουν σε οικονομική κρίση βαθύτερη του 1929-31. Πιασμένοι στον ύπνο, μόλις έχοντας φύγει για διακοπές, νομίζοντας ότι ανέβαλαν την κρίση, ο ένας μετά τον άλλο οι Ευρωπαίοι πολιτικοί και οι αξιωματούχοι έκαναν ακατάληπτες δηλώσεις μόλις ξέσπασε, του τύπου “να πάρουμε μέτρα να ηρεμήσουμε τις αγορές”, “οι αγορές μας δοκιμάζουν”, “ενεργούν παράλογα” κλπ. Είναι σα να βλέπεις καρχαρίες να κατασπαράζουν κολυμβητές και να λες: “τι άλλο να κάνουμε για να ηρεμήσουμε τα κήτη;”, ή “με πόσο αίμα θα χορτάσουν;”. Δεν γνωρίζουμε αν οι καρχαρίες σταματάνε όταν χορτάσουν, είναι βέβαιο όμως ότι η λογική των hedge funds είναι να βγάζουν όλο και περισσότερα λεφτά ανεξαρτήτως λοιπόν συνεπειών. Συνιστά ακραίο παραλογισμό να περιμένει κανείς από τους κατόχους κεφαλαίων να βάζουν οι ίδιοι στον εαυτό τους περιορισμούς που δεν τους βάζει η εξουσία!

Ποια εξουσία; Υπάρχει εξουσία ή έχει γίνει αεροπειρατεία της εξουσίας; Ο Ομπάμα ζήτησε ήδη τη χρηματική ενίσχυση της Goldman Sachs για την επανεκλογή του. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες διόρισαν έναν τραπεζίτη, που θεωρείται άνθρωπος της Goldman, στο πόστο του επόμενου επικεφαλής της ΕΚΤ. Είναι δυνατόν να θεωρείται ευρωπαϊκή μια ‘Ενωση που διευθύνεται από τους Ντράγκι, Μπαρόζο, Βαν Ρομπέι, ‘Aστον; “Κράτος ραντιέρηδων”, έγραφε ο Πωλ Κρούγκμαν στους Νιου Γιορκ Τάιμς, εξηγώντας την “αδυναμία” και “αναποτελεσματικότητα” της αμερικανικής και της ευρωπαϊκής οικονομικής πολιτικής, από τον απροθυμία των πολιτικών να θίξουν, καθ’ οιονδήποτε τρόπο τα συμφέροντα των κατόχων χρήματος.

Φαύλος κύκλος λιτότητας και ύφεσης

Πρόσφατη μελέτη του ΔΝΤ εξέτασε 170 προγράμματα περικοπών δαπανών μετά το 1930. Κάθε περιορισμός δαπανών κατά 1% του ΑΕΠ κατέληξε σε μείωση κατά μέσον όρο 0,62% του ΑΕΠ την επόμενη διετία. Αν το συμπέρασμα είναι σωστό, οι προβλεπόμενες περικοπές δαπανών στις ΗΠΑ μετά την καταρχήν συμφωνία, οδηγούν αναπόφευκτα σε βαθιά ύφεση τη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου. Κάτι που ομολόγησε εμμέσως πλην σαφώς, ο επικεφαλής της FED Μπερνάνκι, τονίζοντας ότι τα επιτόκια θα παραμείνουν χαμηλά επί διετία.

Κατά το Spiegel, “ποτέ, μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Δύση δεν υπήρξε τόσο αδύνατη και ποτέ πριν μια κρίση δεν παρέλυσε την Ευρώπη, την Αμερική και την Ιαπωνία ταυτόχρονα. Τα προβλήματα των ηγετικών βιομηχανικών εθνών δεν υπονομεύουν μόνο την πολιτική επιρροή του λεγόμενου Ελεύθερου Κόσμου, απειλούν επίσης την παγκόσμια οικονομία. Υπάρχουν εντεινόμενοι φόβοι ότι το χρέος μπορεί να οδηγήσει τον πληθωρισμό σε νέα επίπεδα ρεκόρ. Στην Ευρώπη κινδυνεύει το μέλλον του ενιαίου νομίσματος”.
Η “γεωγραφία της απελπισίας”

Και όχι μόνο. Κινδυνεύουν, κατά τρόπο που δεν έχει ξαναπαρουσιασθεί μετά την δεκαετία του 1930 και την άνοδο του γερμανικού και ιταλικού φασισμού, όλες οι κοινωνικές και πολιτικές κατακτήσεις των ευρωπαϊκών λαών, το κράτος πρόνοιας, η ευρωπαϊκή δημοκρατία και ο ευρωπαϊκός πολιτισμός, από την ανεξέλεγκτη, ιστορικά πρωτοφανή συγκέντρωση και ανεξέλεγκτη χρήση οικονομικής και πολιτικής ισχύος σε έναν πολύ περιορισμένο αριθμό ιδιωτικών χρηματοπιστωτικών οργανισμών και οίκων αξιολόγησης, κεντρική επιδίωξη των οποίων είναι η προστασία, πάση θυσία, της αξίας και της απόδοσης του κεφαλαίου τους.

Δύο εικόνες συγκλόνισαν τη νοήμονα ανθρωπότητα τις τελευταίες μέρες. Την ώρα που οι τηλεοράσεις διέκοπταν τα προγράμματά τους, τη Δευτέρα, για να μεταδώσουν το διάγγελμα ενός μάλλον αξιοθρήνητου Ομπάμα, οι τηλεθεατές μπορούσαν να δουν στο περιθώριο της οθόνης τους τον εξευτελισμό που επεφύλαξαν, σε real time, οι “αγορές” στον Πρόεδρο των ΗΠΑ, ρίχνοντας τον Dow Jones, πεντακόσιες μονάδες, κάτω από το ιστορικό όριο των 11.000 μονάδων, προτού προλάβει να τελειώσει την ομιλία του. Και η άλλη, τόσο εύγλωττη για το μέλλον μας, ήταν η εικόνα των φλεγόμενων πόλεων της Βρετανίας, μιας χώρας που καταστρέφει συστηματικά το κοινωνικό της κράτος, εδώ και δεκαετίες, με αποκορύφωμα τις τελευταίες, “θηριώδεις” περικοπές Κάμερον.

Tα κράτη “δεν έχουν πλέον τα μέσα να προστατεύσουν τους πολίτες τους, πρώτα θύματα του κοκτέιλ αυξανόμενης φτώχειας και αδικίας απέναντι σε μια κατάσταση για την οποία δεν είναι υπεύθυνοι. Εξ ου οι βαθιές κοινωνικές κρίσεις, πότε ειρηνικές και πότε βίαιες, στο Δουβλίνο, την Αθήνα, τη Μαδρίτη, το Τελ-Aβίβ, ίσως το Λονδίνο. Οι αναπόφευκτες ιδιαιτερότητες καθενός από αυτά τα κινήματα, δεν μας εμποδίζουν να δούμε τη βαθιά τους ενότητα: διαγράφουν ήδη μια γεωγραφία της απελπισίας”, γράφει στο κύριο άρθρο της (9.8) η Λιμπερασιόν.

Δεν θα πληρωθεί το χρέος
‘Oπως έχει τεθεί το πρόβλημα στις ΗΠΑ και την Ευρώπη δεν μοιάζει να έχει λύση. Μήπως μπορεί όμως να υπάρξει λύση αν αλλάξει κανείς τις παραδοχές; Να τι λέει όχι κάποιος κομμουνιστής, αλλά ο καθηγητής στο Χάρβαρντ και πρώην επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ Kenneth Rogoff: “Το πρώτο που χρειάζεται να κάνουμε, είναι να παραδεχθούμε ότι όλο το συσσωρευμένο χρέος δεν πρόκειται να πληρωθεί ποτέ. Στην Ευρώπη πρέπει να μειωθεί σε μεγάλη έκταση το χρέος των περιφερειακών χωρών της ευρωζώνης. Δεν αποκλείω να υποχρεωθούν μερικές χώρες να φύγουν από το ευρώ για να ξαναβρούν την ανταγωνιστικότητά τους. Αλλά, θα πρέπει η Γερμανία και η Γαλλία, ή η Γερμανία σε τελική ανάλυση, να εξασφαλίσουν την εξυπηρέτηση του χρέους των μελών”. Ο Rogoff δεν προτείνει δραματικές λύσεις διαγραφής των χρεών, αλλά έναν πληθωρισμό του 4-6% για αρκετά χρόνια και μετάβαση σε μια πολύ μεγαλύτερη ευρωπαϊκή δημοσιονομική και πολιτική ολοκλήρωση.
“H οικονομία-κόσμος δεν κινδυνεύει στο παγκόσμιο επίπεδο από την υπεραφθονία ρευστότητας αλλά από την ύφεση στον Βορρά. Η ανάπτυξη στον Νότο, δημιουργός πολύ μεγάλων κοινωνικών και περιβαλλοντολογικών προβλημάτων, δεν μπορεί από μόνη της να τραβήξει το μηχάνημα. Είναι το βαθύτερο λάθος των πολιτικών που αρνούνται να αντιμετωπίσουν ένα δραστικό μορατόριουμ χρεών”, υποστηρίζει ο καθηγητής Boutang.

Oι αποτυχίες έρχονται η μία μετά την άλλη, επιβεβαιώνοντας ότι η κρίση δεν είναι συγκυριακή. Αυξάνονται πλέον οι διαπρεπείς οικονομολόγοι που την αποδίδουν σε ολόκληρο το σύστημα που δημιούργησαν τέσσερις δεκαετίες αποφορολόγησης, κατάργησης κάθε κρατικής ρύθμισης, ιδίως των χρηματοπιστωτικών αγορών, δημιουργίας ενός μηχανισμού παραγώγων που καθορίζει ανεξέλεγκτος το επίπεδο κερδοφορίας των τραπεζών, πλήρους απελευθέρωσης ισοτιμιών, ροών εμπορευμάτων και κεφαλαίων, όλων των αγορών. Για να βρεθεί λύση, υποστηρίζουν οι νεοκεϋνσιανοί, πρέπει να βγει μια κι έξω η θηλιά του χρέους, αλλά και να αντικατασταθεί όλο το “μηχάνημα” που παράγει χρέος αντί για ανάπτυξη.

Προς το παρόν οι πολιτικές δυνάμεις επιχειρούν να ξαναστήσουν το μαγαζί στα πόδια του, χωρίς ριζικές τομές. Σε κάθε στροφή, μέχρι τώρα, βουλώνουν τρύπες και, λίγο αργότερα, βλέπουν μεγαλύτερες να ανοίγουν.

EΥΡΩΠΗ: ΑΛΛΟΣ ΕΝΑΣ ΓΥΡΟΣ ΚΑΚΟΦΩΝΙΑΣ

Πρωτοφανής αμηχανία και κακοφωνία χαρακτήρισαν και πάλι τις ευρωπαϊκές αντιδράσεις στην αναζωπύρηση της κρίσης. Τελικά, θα πρέπει να περιμένουμε την Τρίτη για να δούμε αν θα πουν κάτι οι Μέρκελ και Σαρκοζί που αποφάσισαν, επιτέλους, να συναντηθούν.

Πολλοί στην Ευρώπη επιμένουν ότι έχει μεγάλη σημασία να επικυρωθούν, ει δυνατόν και εντός του Αυγούστου, οι αποφάσεις της 21ης Ιουλίου. Το ερώτημα όμως που θέτουν άλλοι, πιο δύσπιστοι παρατηρητές, είναι ότι, ενδεχομένως, οι “αγορές” αμφιβάλλουν όχι μόνο για το αν θα εφαρμοσθούν οι αποφάσεις της 21ης, αλλά για το αν είναι επαρκείς! Οι επιθέσεις στα ομόλογα Ιταλίας και Ισπανίας ήρθαν να υπενθυμίσουν ότι το πρόβλημα αφορά τη μισή Ευρώπη τουλάχιστο και όχι μόνο μία ή δύο χώρες της περιφέρειας. Παραμένουν άλλωστε σοβαρά ανεπίλυτα θέματα για την “εθελοντική” συμμετοχή των ιδιωτών επενδυτών στη λύση.

Απαντώντας στις επιθέσεις, η ΕΚΤ παραβίασε ακόμα μια φορά τη συνθήκη του Μάαστριχτ, παρεμβαίνοντας στη δευτερογενή αγορά, παρά τη διαφωνία των Γερμανών. Η ΕΚΤ δεν παρεμβαίνει για να “γκρεμίσει” το σύστημα του Μάαστριχτ (σιδηρά αντιπληθωριστική εντολή στην ΕΚΤ και no bailout), αλλά για να το στηρίξει, αποδεικνύει όμως τον παραλογισμό του. Μέχρι πότε όμως η ΕΚΤ θα αγοράζει απαξιούμενα ευρωπαϊκά ομόλογα, δίνοντας την ευκαιρία στους κατόχους τους “να την κάνουν” με το αζημίωτο από τους επισφαλείς τίτλους τους;

Η πρόκληση που θέτουν οι αγορές στην Ευρώπη δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί πάρα με κάτι ακόμα πιο μεγάλο, είπε ο Αμερικανός οικονομολόγος σε μια συνέντευξή του πέρυσι στον Κ.τ.Ε. Κάτι τέτοιο όμως προϋποθέτει τη ριζική μεταρρύθμιση του ευρωπαϊκού μοντέλου, μια αποφασιστική επαναρρύθμιση των αγορών, μια ριζοσπαστική αλλαγή παραδείγματος προς την κατεύθυνση του κεϋνσιανισμού, αν όχι και του προστατευτισμού, ένα νέο παγκόσμιο νομισματικό σύστημα. Προς το παρόν, οι βασικές πολιτικές δυνάμεις επιδιώκουν να συντηρήσουν το ισχύον σύστημα.

Ως συνήθως, ξανάρχισαν οι συζητήσεις για ενδεχόμενη αποβολή χωρών όπως η Ελλάδα από την ΕΕ. Την άποψη αυτή υποστηρίζουν οι δυνάμεις του γερμανικού εθνικισμού, αλλά ανοιχτός εμφανίζεται στο ενδεχόμενο αυτό και ο ¨Οτμαρ Ϊσσινγκ, εκπρόσωπος των συμφερόντων της Goldman Sachs στην Ευρώπη. Το τελευταίο του άρθρο στους γερμανικούς Φαϊνάνσιαλ Τάιμς μοιάζει μια ελάχιστα συγκαλυμμένη απειλή προς την Ευρώπη, είτε να μετατραπεί σε κανονική δικτατορία των αγορών, είτε να διαλυθεί στα εξ ων συνετέθη.

Η άποψη ότι χρειάζονται σπουδαία βήματα ολοκλήρωσης για να αντιμετωπισθεί η κρίση συμπίπτουν πολλοί σοβαροί άνθρωποι της ευρωπαϊκής δεξιάς και αριστεράς. Το πραγματικό ζήτημα όμως είναι τι είδος ενοποίησης και ολοκλήρωσης. Το να υπάρχει ευρωπαίος Υπουργός Οικονομικών είναι μια αντικειμενική ανάγκη. Για να μην είναι όμως αυτός ο Υπουργός διαχειριστής της Ευρώπης για λογαριασμό των αγορών, αλλά δύναμη αντίστασης στις αγορές, οφείλει να υπάρχει και Υπουργός Ανάπτυξης και Βιομηχανίας και Υπουργός Κοινωνικής Συνοχής. Η μονομερής έμφαση στην καταπολέμηση χρέους και ελλειμμάτων συνιστά καθ¨εαυτή επιλογή πολιτικής.


Πάντως κάνει εντύπωση η απίστευτη ελαφρότητα και ο ακραία ιδιοτελής τρόπος με τον οποίο οι Ευρωπαίοι πολιτικοί αντιμετωπίζουν το μέλλον του ευρωπαϊκού ενοποιητικού σχεδίου, της κύριας ιδέας που συγκρότησε επί 60 χρόνια την Ευρώπη. Μερικοί συγκρίνουν αυτή την ελαφρότητα με τη στάση που επέδειξαν στις παραμονές του A¨ Παγκόσμιου Πολέμου, όπως και την τάση κατευνασμού του χρηματιστικού κεφαλαίου με την πολιτική των Τσάμπερλαιν, Νταλαντιέ και Στάλιν, στις παραμονές του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου.

Κύπρος και Νότια Ευρώπη

Οι οίκοι συνέχισαν την περασμένη εβδομάδα τις υποβαθμίσεις της Κύπρου, υποβαθμίσεις που δεν δικαιολογούν τα οικονομικά στοιχεία του νησιού και που, ίσως, υπαγορεύονται από γεωπολιτικές σκοπιμότητες, ενόψει της επιδίωξης να κλείσει άρον-άρον το κυπριακό.

¨Όπως πηγαίνουμε, η μισή Ευρώπη βρίσκεται ή θα βρίσκεται σε λίγο σε καθεστώς Μνημονίου. Οι ηγέτες των πληττόμενων κρατών επικεντρώνονται μέχρι τώρα στη λήψη μέτρων που υποτίθεται ότι θα καλμάρουν τις αγορές. Διερωτάται κανείς μήπως ήρθε η ώρα να ξανασκεφτούν την πρόταση του Μάριο Σοάρες που πρότεινε στους σοσιαλιστές συντρόφους του της Νότιας Ευρώπης τη σύμπηξη ενός μετώπου αντίστασης.

Κόσμος του Επενδυτή, 13.8.2011

Δευτέρα 15 Αυγούστου 2011

Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΑΝΤΕΠΙΤΙΘΕΤΑΙ: ΕΥΡΩΠΗ, ΡΩΣΙΑ, ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ


Toυ Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου

Μόνο βαθειά θλίψη και μεγάλη ανησυχία μπορεί να προκαλέσει στον νοήμονα παρατηρητή ο τρόπος που διαχειρίζονται τώρα την κρίση της ΕΕ, οι Ευρωπαίοι “ηγέτες” και οι θεσμοί της. Μερικοί μάλιστα αναλυτές
τον συγκρίνουν με την ελαφρότητα με την οποία οι ευρωπαϊκές ηγεσίες ενεργούσαν στις παραμονές του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου ή τον τρόπο που προσπαθούσαν να κατευνάσουν τον Χίτλερ στις παραμονές του Β’.

Οι “πόλεμοι” που απειλούν τώρα την Ευρώπη δεν είναι βέβαια κλασικοί, είναι χρηματοπιστωτικοί, οι συνέπειές τους όμως κινδυνεύουν να αποβούν εξίσου καταστροφικές. Δεν είναι μόνο η ‘Ενωση και το ευρώ που κινδυνεύουν. Είναι όλες οι κοινωνικές και πολιτικές κατακτήσεις των ευρωπαϊκών λαών, τουλάχιστο μετά τη νίκη επί του Χίτλερ, το 1945. Το ευρωπαϊκό κοινωνικό κράτος, ένα επίπεδο πολιτικών ελευθεριών που δεν υπάρχει σε πολλά μέρη στον κόσμο, η δυνατότητα της Ευρώπης να συμβάλλει στην αναγκαία, ριζική μεταρρύθμιση ενός διεθνούς συστήματος, που αντιμετωπίζει προκλήσεις πρωτοφανείς στην ανθρώπινη ιστορία.

Δεν υπάρχει σήμερα Χίτλερ στην ευρωπαϊκη πολιτική. Υπάρχει όμως, ως δύναμη καταστροφής, το ανεξέλεγκτο χρηματιστικό κεφάλαιο, με τους οίκους αξιολόγησης, την απίθανη πολιτική επιρροή σε κυβερνήσεις, υπερεθνικούς θεσμούς, εκδοτικό σύστημα, που καθιστά όλο και πιο εικονικά τα κράτη και τις δημοκρατίες μας. Δείτε πως απειλούν οι οίκοι και οι διεθνείς τράπεζες τους Ευρωπαίους πολιτικούς και πως αυτοί ψελλίζουν.

Στην Ελλάδα του 19ου αιώνα είχαμε αγγλικό, γαλλικό, ρωσικό κόμμα. Στη σημερινή Ευρώπη πλησιάζουμε, αν δεν έχουμε φτάσει, στο σημείο που οι λαοί θα καλούνται να επιλέξουν μεταξύ εκλεκτών των Ρότσιλντ, των Ροκφέλερ, των Νετανιάχου κλπ. Σε αντίθεση μάλιστα με την Ελλάδα του 19ου, δεν θα το ξέρουν καν.

Δεν απειλούμεθα τώρα, άμεσα, από μια πυρηνική σύρραξη, απειλούμεθα όμως από τα παράγωγα χρηματοπιστωτικά προϊόντα, είδος “όπλων μαζικής καταστροφής” κατά την έκφραση του Γουώρρεν Μπάφετ. Ενός ανθρώπου που κέρδισε δισεκατομμύρια από αυτά. Ποιος σας είπε ότι δεν γίνεται ταξικός πόλεμος, είπε o ίδιος μια μέρα, και τέτοιος πόλεμος διεξάγεται και τον κερδίζουμε εμείς, όχι οι πλούσιοι, οι πάρα πολύ πλούσιοι!

Την προσοχή των οξυδερκέστερων και βαθύτερων διεθνών παρατηρητών έχει προσελκύσει και κάτι ακόμα, η ταυτόχρονη εκδήλωση μειζόνων αποσταθεροποιητικών τάσεων στην Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και τη Ρωσία. Το ερώτημα που θέτουν αυτοί οι παρατηρητές, δεν έχει όμως προφανή απάντηση, είναι κατά πόσον συνδέονται μεταξύ τους, αν υπάρχει βαθύτερη αιτιακή σχέση ή αν είναι απλώς συμπτωματική η εμφάνιση αυτών των τάσεων.

Στη Ρωσία, ο Πρόεδρος Μεντβέντιεφ “έσπασε”, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, τον “ομφάλιο λώρο” που τον συνέδεε με τον Πρωθυπουργό Πούτιν και θα διεκδικήσει ίσως την επανεκλογή του για μια δεύτερη προεδρική θητεία εναντίον του, αν τουλάχιστο το επιτρέψει το αποτέλεσμα των βουλευτικών εκλογών που θα προηγηθούν των προεδρικών. Ενθαρρύνεται σε αυτή την απόφαση από ισχυρές οικονομικές δυνάμεις στη Ρωσία και από το εξωτερικό, ΗΠΑ και Ισραήλ.

Στη Μέση Ανατολή, το κύμα των ειρηνικών και δημοκρατικών αραβικών επαναστάσεων εξετράπη σε ανοιχτούς ή συγκαλυμμένους πολέμους για την ανατροπή των καθεστώτων Καντάφι και ‘Ασαντ, την ίδια ώρα που οι δυτικές δυνάμεις επιδοκιμάζουν χωρίς αιδώ την επέμβαση του μεσαιωνικού βασιλείου της Σαουδαραβίας εναντίον του επαναστατημένου Μπαχρέιν.

Γίνεται κάθε μέρα σαφέστερο ότι ο ρόλος των γαλλικών και βρετανικών “αποικιακών” συμφερόντων, υπαρκτός μεν, υπήρξε δευτερεύων στην απόφαση επέμβασης στη Λιβύη. Η “λογική” της επέμβασης εντάσσεται θαυμάσια στη βαθειά στρατηγική δεκαετιών των ισραηλινών ιεράκων, για τον κατακερματισμό της Μέσης Ανατολής και τον πόλεμο κατά του Ιράν. Τελευταία κυκλοφορούν πάλι έντονες φήμες για ενδεχόμενη χερσαία επέμβαση στη Λιβύη και ενδεχόμενη αιφνιδιαστική επίθεση κατά του Ιράν, όπου ξέσπασε σύγκρουση μεταξύ Αχμαντινετζάντ και ανώτερου ισλαμικού ιερατείου.

Μεντβέντιεφ κατά Πούτιν

Στο πλευρό του Μεντβέντιεφ τάσσεται τώρα ο Ανατόλι Τσουμπάις, “άρχων”, επί Γέλτσιν των ρωσικών ιδιωτικοποιήσεων, που μεταβίβασαν μαζικά, γρήγορα και χωρίς ουσιαστικό αντίτιμο την τεράστια περιουσία του σοβιετικού κράτους σε μια μικρή ομάδα Ρωσοεβραίων κυρίων “ολιγαρχών”. Από το 2008, ο Τσουμπάις έγινε το πρώτο ξένο μέλος του διοικητικού συμβουλίου της τράπεζας JP Morgan. Στο στρατόπεδο Μεντβέντιεφ προσχώρησε και ο Γκλεμπ Παβλόφσκι, επικοινωνιακός “αρχιτέκτονας” της ανόδου Πούτιν.

Ο Τσουμπάις δεν είναι παρά η κορυφή του ρωσικού “νεοκαπιταλιστικού παγόβουνου”. Που περιμένει βέβαια να δει πρώτα που πάνε τα πράγματα, προτού αποφασίσει να ρίξει ανοιχτά το βέρος του υπέρ του ενός ή του άλλου υποψηφίου. ¨Όπως και η μεγάλη μάζα των ρώσων “τσινοβνικί”, του στρώματος των μετασοβιετικών κρατικών γραφειοκρατών, μακρινού ισοδύναμου των “βογιάρων” της προεπαναστατικής Ρωσίας. Με την εξαίρεση του στρατού και των υπηρεσιών ασφαλείας, που εξακολουθούν να ευνοούν τον Πούτιν και παραμένουν η κύρια πολιτική του βάση.

Σύντομα, μετά την άνοδό του στην εξουσία, ο κ. Πούτιν κατέστησε, δια λόγων και πράξεων, σαφές το μήνυμά του προς τη μετακομμουνιστική “ολιγαρχία” της χώρας. Αν θέλετε θα συνεχίσετε τις δουλειές σας, δεν θα ανακατεύεστε στην πολιτική. Ο Χοντορκόφσκι δεν θέλησε να το καταλάβει, ίσως πιστεύοντας ότι έχει πίσω του ισχυρές διεθνείς δυνάμεις, όπως, λέγεται, τους Ρότσιλντ, και παραμένει πάντα στη φυλακή. ‘Αλλοι, όπως ο Μπερεζόφσκι, πήραν τον δρόμο της εξορίας.

O μετακομμουνιστικός όμως, ιδιόμορφος και ολιγαρχικός καπιταλισμός του Γέλτσιν δεν αμφισβητήθηκε στην ουσία του. Από την ίδια του τη φύση συνδέεται με εξωτερικές δυνάμεις, επιδιώκει μια πολιτική φιλική προς τη Δύση, στην οποία βλέπει εξάλλου τον τελικό εγγυητή της, πάντα υπό την αίρεση της ρωσικής εξουσίας, ιδιοκτησίας του. Η ρωσική γραφειοκρατία και τα μεσαία στρώματα, στο μέτρο που υπάρχουν, ανακουφίστηκαν βεβαίως από τη διακοπή της πορείας διάλυσης της χώρας υπό τον Γέλτσιν. Βαθιά συντηρητικοί, οι Ρώσοι γραφειοκράτες λατρεύουν παραδοσιακά τη σταθερότητα, και στο εσωτερικό και διεθνώς. Το δυτικό “όραμα” που συνεπήρε τους Ρώσους πριν από είκοσι χρόνια έχει εν πολλοίς καταπέσει, δεν έχει όμως αντικατασταθεί από κάτι καινούριο. Ο σταλινισμός και ο εθνικισμός, παρά τις προόδους που έκαναν, δύσκολα μπορούν να γίνουν κυρίαρχα ιδεολογικά ρεύματα μιας μοντέρνας κοινωνίας.

Ο Μεντβέντιεφ έχει επίσης τη διακριτική μεν, υπαρκτή δε υποστήριξη ισχυρότατων διεθνών δυνάμεων, όπως του μεγάλης επιρροής Λόμπυ που διαθέτει το Ισραήλ στη Ρωσία και σημαντικών δυνάμεων του αμερικανικού κατεστημένου. Αν και ήδη, στο τελευταίο αρχίζει και εκφράζεται η άποψη ότι ήταν σφάλμα της εξωτερικής πολιτικής της Ουάσιγκτον να ποντάρει τόσο πολύ στον Πρόεδρο, αφού παραμένει πάντα πιθανότερη η τελική νίκη του Πρωθυπουργού.

Αιώνας των καταστροφών

Αν κάποιος «προφήτευε», εδώ και ένα-δύο χρόνια, ότι ο Πούτιν θα «κινδύνευε» από τον Μεντβέντιεφ, ότι θα συζητούσαμε αν θα υπάρχει ΕΕ, ότι θα είχε μισοκαταστραφεί μια βιομηχανική δύναμη όπως η Ιαπωνία ή ότι θα ξεκίναγαν εκ νέου, παρά την εμπειρία Ιράκ, Αφγανιστάν, Λιβάνου, νέοι πόλεμοι και δυτικές επεμβάσεις στη Μέση Ανατολή, τι θα τούχατε πει; Το πιθανότερο, ότι είναι καταστροφολόγος, φαντασιόπληκτoς, «Kασσάνδρα». Αυτά όμως συνέβησαν και πολύ χειρότερα απειλούνται.

Ο ‘Ερικ Χομπσμπάουμ μίλησε για τον “μικρό” Eικοστό αιώνα, «των άκρων», των πολέμων και των επαναστάσεων (1914-1991), χαρακτηρίζεται από έντονες ιδεολογικές συγκρούσεις και από εκτεταμένη προσφυγή στο κράτος και τον κρατισμό.

Ο αιώνας που άρχισε με τη σοβιετική διάλυση, τους “δίδυμους πύργους” και τις μεσανατολικές εκστρατείες, για να συνεχισθεί με τη Λήμαν Μπράδερς, την ευρωπαϊκή κρίση και την ιστορική καταστροφή της Ιαπωνίας, προάγγελο ίσως πολύ μεγαλύτερων φυσικών καταστροφών, κινδυνεύει, αν δεν ανακοπούν οι κυρίαρχες σήμερα τάσεις, να χαρακτηρισθεί από τον ιστορικό του μέλλοντος “αιώνας των καταστροφών”. ¨Η, για να είμαστε ακριβείς, με δεδομένη την τεχνολογία που διαθέτουμε, δεν θα υπάρξει ιστορικός για ννα τον περιγράψει.

Ο νέος αιώνας που αρχίζει χαρακτηρίζεται από δύο θεμελιώδη φαινόμενα. Τη μεταλλαγή του καπιταλισμού σε ένα σύστημα φεουδαρχίας του χρήματος αφενός, την τάση καταστροφής του κράτους και του έθνους, αφετέρου. Ο Μαρξ, ως προφήτης τουλάχιστο, παίρνει τώρα την εκδίκησή του από όσους βιάστηκαν να τον θάψουν, για δεύτερη φορά, το 1989-91. Αν ζούσε, θάβλεπε να τείνουν προς πραγματοποίηση οι προφητείες του, όπως τις διατύπωσε στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο και στα Γκρούντρισσε, για έναν κόσμο που βασιλεύει μόνο το χρήμα.

Κανονικά η πιο μεγάλη απαισιοδοξία επιβάλλεται από τα πράγματα. Εκτός αν η προσέγγιση πολύ μεγάλων οικολογικών, πολεμικών, οικονομικών καταστροφών, δημιουργήσει την αναγκαία κρίσιμη μάζα ανθρώπινης συνείδησης που θα μπορέσει να επανελέγξει το χρηματιστικό τέρας. Στην Ευρώπη χρειαζόμαστε την πολιτική επανάσταση εναντίον του που ζητάει από το 2009 ο Ζακ Ατταλί.

Konstantakopoulos.blogspot.com

Κόσμος του Επενδυτή, 17.7.2011


Σάββατο 13 Αυγούστου 2011

Παγκόσμιο πραξικόπημα

του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου
(konstantakopoulos.blogspot.com)

H απόφαση του οίκου Standard and Poors’s να υποβαθμίσει την πιστοληπτική ικανότητα των ΗΠΑ συνιστά τομή στην ιστορία του καπιταλισμού, ολοκληρώνει και αποκαλύπτει ένα κυοφορούμενο από δεκαετιών “πραξικόπημα” στην ιστορία της δυτικής δημοκρατίας, αλλά και αποτελεί μείζονα, πρώτη ρωγμή στη παγκόσμια ηγεμονία της Βόρειας Αμερικής.

Η Αυτοκρατορία αντεπιτίθεται

Από την εποχή που ο Οίκος των Ρότσιλντ χρηματοδότησε μαζικά την προσπάθεια της Βρετανίας να νικήσει τον Ναπολέοντα, “τελευταίο Ιακωβίνο” και φορέα του (παραμορφωμένου έστω) δημοκρατικού πνεύματος της Μεγάλης Γαλλικής Επανάστασης, ο ανταγωνισμός Δήμου και Χρήματος υπήρξε διαρκής σταθερά της ευρωπαϊκής-δυτικής ιστορίας. Για τους άρχοντες του χρήματος, η ιδέα της δημοκρατίας δεν υπήρξε συχνά τίποτα άλλο από μια αναρχική βασικά ιδέα, που θα επιθυμούσαν να αποτελέσει παρένθεση στην ιστορία. Μετά όμως τη νίκη των ευρωπαϊκών λαών επί του Χίτλερ και του φασισμού, to 1945 και με επικρεμάμενη επί του καπιταλισμού την απειλή του κομμουνισμού, φάνηκε ότι είχαν πια σταθεροποιηθεί οι δημοκρατικές και κοινωνικές κατακτήσεις τουλάχιστον των Ευρωπαίων, όπως είχε ανοίξει και ο δρόμος για την, τυπική τουλάχιστο, ανεξαρτησία των αποικιοκρατούμενων λαών.

Ουδέν αναληθέστερον, αποδεικνύει τώρα η μαζική επίθεση της “Αυτοκρατορίας του Χρήματος”. Μετά από σαράντα χρόνια επέλασης του νεοφιλελευθερισμού στην καπιταλιστική περιφέρεια, μετά την κατάρρευση του “σοσιαλισμού”, προ είκοσι ετών, ήρθε τώρα η ώρα των λαών και των κρατών της Δυτικής Ευρώπης και των ΗΠΑ, μετά από διαδοχικές “απελευθερώσεις” αγορών, ισοτιμιών, ροών κεφαλαίου και εμπορευμάτων, αποφορολόγησης του κεφαλαίου που μετήλλαξαν σταδιακά τον καπιταλισμό σε νέα φεουδαρχία του χρήματος, οργάνωσαν τη μετανάστευση της παραγωγής εκτός Ευρώπης και αντικατέστησαν την ευρωπαϊκή οικονομία με μια μηχανή παραγωγή χρέους. Τώρα, το χρήμα ετοιμάζεται τώρα να κάνει “ταμείο”, ολοκληρώνοντας την οικονομική και πολιτική κυριαρχία του επί των κρατών που εξασθένησαν.

Δεν κυβερνά άλλωστε πια το Κογκρέσσο και ο Πρόεδρος στις ΗΠΑ, κυβερνούν και το δείχνουν, οι οίκοι αξιολόγησης, η Goldman Sachs, η JPMorgan, η Merill Lynch. ‘Η, αν δεν κυβερνούν πλήρως ακόμα, θέτουν το πλαίσιο στο οποίο επιτρέπεται η διακυβέρνηση. Τρεις ιδιωτικές εταιρείες, οι οίκοι αξιολόγησης, καθορίζουν μονομερώς τις συνθήκες και τα επιτόκια δανεισμού, και το επίπεδο κερδών των τραπεζών και τις επιβάλλουν ακόμα και στο ισχυρότερο κράτος του κόσμου! ‘Ερχεται το κράτος και τους λέει, ως ανήμπορος συνταξιούχος του ΙΚΑ περίπου, μα κάνατε λάθος δύο τρισεκατομμύρια στους υπολογισμούς σας κι αυτοί, του απαντούν χωρίς αιδώ, κάναμε, είναι αλήθεια, αλλά διατηρούμε το συμπέρασμά μας και σας υποβαθμίζουμε! Την ίδια στιγμή, οι τράπεζες επιτίθενται στην Ιταλία ή την Ισπανία, απαιτώντας από την ΕΕ αυξημένα επιτόκια δανεισμού και από την ΕΚΤ να τους αγοράσει τα ομόλογα στην τιμή που θέλουν. Κι αυτή το κάνει, τα χρεώνει δηλαδή στους Ευρωπαίους φορολογούμενους, μήπως και πέσει λϊγο η κερδοφορία των τραπεζών! Ενώ τρεις από τις μικρότερες χώρες της ΕΕ έχουν μπει σε καθεστώς αποικιακής διοίκησης και λεηλασίας προ πτωχεύσεως, από την περίφημη τρόικα, συλλογικό εκφραστή του διεθνούς χρηματιστικού κεφαλαίου (και της Γερμανίας και ΕΕ), με τη συνδρομή των τοπικών Κουίσλινγκ.

Χρηματοπιστωτικός ολοκληρωτισμός

Τον 19ο αιώνα είχαμε στην Ελλάδα αγγλικό, γαλλικό και ρωσικό κόμμα, τουλάχιστον όμως ξέραμε τι είχαμε. Τώρα, στην Ευρώπη, πλησιάζουμε ή είμαστε στο σημείο που νομίζουμε ότι διαλέγουμε μεταξύ Σοσιαλιστών και Δεξιάς, και διαλέγουμε στην πραγματικότητα μεταξύ εκλεκτών των Ρότσιλντ, των Ροκφέλλερ ή του Νετανιάχου, χωρίς μάλιστα να το ξέρουμε.

Οι δέκα μεγαλύτεροι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί παγκοσμίως μπορούν να κινητοποιήσουν κεφάλαια ίσα προς το παγκόσμιο χρέος. Αν το κινητοποιήσιμο κεφάλαιο θεωρηθεί μέτρο οικονομικής ισχύος και το χρέος μέτρο οικονομικής αδυναμίας, τότε η Αυτοκρατορία του Χρήματος έχει περισσότερη οικονομική ισχύ από όλα τα κράτη του κόσμου. Εκτός, αν αποφασίσουν να τη θέσουν υπό τον έλεγχό τους, κάτι που ίσως ακόμα σήμερα μπορούν, δεν θα μπορούν όμως να κάνουν αύριο. Το παιχνίδι δεν είναι ακόμα τελειωμένο, αλλά πλησιάζει όλο και πιο πολύ στην αποφασιστική, τελική του φάση.

Μόνο θέτοντας υπό εθνικό-περιφερειακό, κρατικό, κοινωνικό έλεγχο τη χρηματοδότηση της παγκόσμιας οικονομίας, απαγορεύοντας τα χρηματοπιστωτικά παράγωγα και μόνο επιστρέφοντας στο καθεστώς ρύθμισης και λελογισμένου προστατευτισμού, που χαρακτήριζαν π.χ. τον μεταπολεμικό καπιταλισμό, είναι δυνατό να αντιστραφεί η σημερινή καταστροφική πορεία. Θα πρέπει όμως, για να συμβεί αυτό, μια σειρά λαϊκών εξεγέρσεων, που μπορεί όντως, για πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες, να προκαλέσει η παρούσα κρίση, να αντικαταστήσει την πολιτική τάξη των Ομπάμα, Σαρκοζί, Παπανδρέου, Μπαρόζο και δεν συμμαζεύεται, τάξη υπαλλήλων τρίτης κατηγορίας των τραπεζιτών, επιπλέον διεφθαρμένων και απολύτως εκβιάσιμων στην πλειοψηφία τους, με νέους Ντε Γκωλ, Ρούζβελτ, Τσώρτσιλ, αν όχι Ροβεσπιέρους. Κάθε νέο επεισόδιο της μεγάλης οικονομικής κρίσης που άρχισε το 2008, επιβεβαιώνει ότι δεν υπάρχει άλλος δρόμος για τη σωτηρία του πολιτισμού.

Από τη Σισάχθεια στην “αντι-Σεισάχθεια”: η δικτατορία των αγορών

Στην Αρχαία Αθήνα, η διαγραφή των αξιώσεων των πλουσίων από τους φτωχούς, του χρέους δηλαδή, η Σεισάχθεια του Σόλωνα, έβαλε τις βάσεις της Δημοκρατίας, της οποίας ο μεγάλος θεωρητικός, σοφιστής Πρωταγόρας συμπύκνωσε το μήνυμα στο αξίωμά του “Πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος”.

Σήμερα, οι λεγόμενες “αγορές” πραγματοποιούν την αντι-Σεισάχθεια και την αντι-Δημοκρατία με σύνθημα “Πάντων ανθρώπων μέτρον χρήμα”. Χρησιμοποιούν το όπλο του χρέους, στη δημιουργία του οποίου συνέβαλαν με τις οικονομικές πολιτικές και τις θεσμικές αντιμεταρρυθμίσεις σαράντα χρόνων, για να υπαγορεύσουν μια οικονομική πολιτική που θέτει ως πρώτη προτεραιότητα την υψηλή κερδοφορία των τραπεζών και των κατόχων χρήματος, ανεξαρτήτως λοιπόν συνεπειών, όπως της παγκόσμιας ύφεσης, πιθανώς χειρότερης από αυτή του 1929-31, στην οποία ωθούν. Και διαμορφώνουν σταδιακά τις συνθήκες κατάργησης της Δημοκρατίας, ή όσης έχει απομείνει, που είναι ο πολιτικός όρος χωρίς τον οποίο δύσκολα φαντάζεται κανείς την πλήρη κατεδάφιση του ευρωπαϊκού κοινωνικού κράτους, τη μαζική φτωχοποίηση του ευρωπαϊκού πληθυσμού, την εξίσωση προς τα κάτω του πρώτου με τον τρίτο κόσμο. ‘Hδη, μια κλωστή έχει απομείνει να κρατάει τη τυπική δημοκρατία πάνω από το νερό σε Ελλάδα, Πορτογαλλία και Ιρλανδία, τα κοινοβούλια των οποίων βρίσκονται προ του διαρκούς διλήμματος είτε να προσυπογράφουν την καταστροφή των χωρών τους, είτε να κάνουν πόλεμο κατά του διεθνούς συστήματος.

Ολόκληρο το σύστημα του παγκόσμιου νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού, αλλά και η Ευρώπη του Μάαστριχτ, έξοχο υπόδειγμα και δοκιμαστήριο των παγκόσμιων τάσεων, στηρίζονται σε αυτό ακριβώς το αξίωμα: μπορείτε να κάνετε ότι θέλετε εκτός από ένα, να πληθωρίσετε το χρήμα, να θέσετε σε κίνδυνο την αξία και την απόδοση του χρήματος. Στη συνθήκη του Μάαστριχτ αυτό μεταφράστηκε στη σιδηρά αντιπληθωριστική εντολή προς την ΕΚΤ, στον όρο του no bailout και στην αναγόρευση του “ελεύθερου και ανόθευτου ανταγωνισμού” σε ακρογωνιαίο λίθο, θεμελιώδη συντακτική αρχή του ευρωπαϊκού οικοδομήματος.

Μια φεουδαρχία του χρήματος

Δεν υπήρξε άλλο κοινωνικό σύστημα στην ιστορία της ανθρωπότητας που να προκάλεσε το ίδιο μεγαλύτερη αμφισβήτηση του εαυτού του από τον καπιταλισμό. Ωστόσο θριάμβευσε και σταθεροποιήθηκε γιατί συνέπεσε με μια τεράστια ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, της επιστήμης και της τεχνολογίας. ¨Εστω κι αν σηκώνει μεγάλη συζήτηση το τίμημα και η αξία αυτής της ανάπτυξης της παραγωγής και το είδος των προϊόντων της, όλο και περισσότερο βλαπτικών (π.χ. όπλα ή μεταλλαγμένα). Με τη μεγάλη όμως Αντεπανάσταση του Χρήματος, το Κράτος των Ραντιέρηδων, κατά την έκφραση του Κρούγκμαν, ο καπιταλισμός μεταλλάσσεται σε καθαρά καταστροφικό σύστημα, αποσυνδεόμενος τελικά από την παραγωγή, έστω και επιβλαβών προϊόντων και κερδίζοντας από τη δημιουργία και καταστροφή φουσκών, περιλαμβανομένης πλέον και της φούσκας του δημόσιου χρέους. Μεταβλήθηκε δηλαδή σε καρκίνο. Προχθές ανακοινώθηκαν νέα στοιχεία για την οικονομία των ΗΠΑ. Είναι όλα χάλια. Εκτός από ένα: την κερδοφορία! Ποια είναι η οικονομική λογική πίσω από την αύξηση της κερδοφορίας σε μια χώρα που πηγαίνει κατά διαβόλου σε όλους τους άλλους οικονομικούς δείκτες;

Η κερδοσκοπία δεν είναι κερδοσκοπία, κατέληξε κεντρική λειτουργία του συστήματος. Το ποσοστό κερδοφορίας των τραπεζών καθορίζεται από την αδιαφανή και ανεξέλεγκτη αγορά χρηματοπιστωτικών παραγώγων και άλλες μορφές κερδοσκοπίας στα νομίσματα, τις πρώτες ύλες κλπ. Και όχι μόνο. Με τα παράγωγα, οι τράπεζες βρήκαν έναν τρόπο να κερδίζουν σε κάθε περίπτωση! Ενώ με την πολιτική επιρροή που απέκτησαν σε κράτη και κυβερνήσεις, τα υποχρεώνουν να τους καλύπτουν τις ζημιές, περιλαμβανομένου και του κόστους των απατών όπως έγινε με τα ενυπόθηκα δάνεια το 2008. Σε αντίθεση με τον κλασικό καπιταλισμό, που είχε, τουλάχιστο, ως ασφαλιστική δικλείδα, την πολύ οδυνηρή και καταστροφική μέθοδο της χρεωκοπίας και της δι¨αυτής καταστροφής κεφαλαίου, στο σημερινό καθεστώς έχει απαγορευθεί η χρεωκοπία των τραπεζών, αν και συζητείται η χρεωκοπία κρατών.

Αντιμέτωποι με τέτοιες προκλήσεις, οι Ευρωπαίοι πολιτικοί συμπεριφέρονται όπως τον Αύγουστο του 1914 και του 1939. Παίζουν εγωϊστικά παιχνίδια στο εσωτερικό της ΕΕ, αντί να οργανώσουν τον κοινό αγώνα της Ευρώπης εναντίον της Αυτοκρατορίας. Συμμαχούν με τις αγορές, όπως ο Φάουστ, σε προγράμματα δολοφονίας χωρών, όπως της Ελλάδας. Και αντιμετωπίζουν με διάθεση κατευνασμού τον σύγχρονο χρηματοπιστωτικό ολοκληρωτισμό, του οποίου άλλωστε συνήθως δεν είναι παρά ποταποί υπηρέτες, όπως κάποτε αντιμετώπισαν, οι Τσάμπερλαιν, Νταλαντιέ και Στάλιν τον Αδόλφο Χίτλερ. Μόνο μια πολύ ευρεία, καθολική εξέγερση των ευρωπαϊκών λαών, στο μέτρο που συνειδητοποιούν το διακύβευμα, μπορεί να σταματήσει αυτόν τον μεταμοντέρνο φασισμό. Είναι τόσο μεγάλη η επίθεση κατά των Ευρωπαίων, που δέχθηκαν και, ακόμα περισσότερο, θα δεχθούν, που δημιουργούνται ίσως, για πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες, οι προϋποθέσεις μιας τέτοιας εξέλιξης.

Επίκαιρα, 11.8.2011


ΙΖΑΜΠΕΛ ΜΟΝΑΛ: ΕΙΝΑΙ ΘΑΥΜΑ Η ΕΠΙΒΙΩΣΗ ΤΗΣ ΚΟΥΒΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ


Συνέντευξη στον Δημήτρη Κωνσταντακόπουλο

Ούτε το βάρος της ηλικίας, ούτε το βάρος, ακόμα πιο επικίνδυνο για τον άνθρωπο και το μυαλό του, των τιμητικών αξιωμάτων της, δείχνουν να έχουν κάμψει τη φλόγα του πάθους, που εύκολα διακρίνει κανείς στο βλέμμα της όταν υπερασπίζεται την Κούβα και την επανάστασή της. Σημαντική εκπρόσωπος της κουβανικής διανόησης, με σπουδές παιδαγωγικών, ψυχολογίας και φιλοσοφίας σε Κούβα και ΗΠΑ, η Ακαδημαϊκός Ιζαμπέλ Μονάλ, διευθύντρια της επιθεώρησης “Marx Ahora” (O Mαρξ τώρα), συμμετείχε ενεργά στο επαναστατικό κίνημα από τα εφηβικά της χρόνια, όταν πρωτοοργανώθηκε στο Κίνημα της 26ης Ιουλίου του Κάστρο κατά του Μπατίστα. Συγκινημένη, μου δείχνει τη φωτογραφία της με τον Μάο και μια άλλη με τον Κάστρο και τον Γκεβάρα, στην πρώτη θεατρική παράσταση που ήρθε να παρακολουθήσει ο Κουβανός ηγέτης μετά τη νίκη της Επανάστασης στο Εθνικό Θέατρο της Κούβας, του οποίου η ίδια είχε τότε τη διεύθυνση. Αναπολεί την εποχή του Κάστρο και του Τσε, όταν η Επανάσταση έδιωχνε, όπως λέει, κάθε ίχνος δημαγωγίας και οι λόγοι των ηγετών εκπαίδευαν το λαό τους, με την καλύτερη έννοια της αρχαίας ρητορικής.

Σε αντίθεση με πιο επιπόλαιους “τριτοκοσμικούς” και “μαρξιστές”, η Μονάλ αναγνωρίζει την τεράστια σημασία του αθηναϊκού παραδείγματος, επισημαίνει τη μεγάλη επιρροή του Αριστοτέλη στις πολιτικές ιδέες του Μαρξ και μοιάζει πάντα “ερωτευμένη” με τη σκέψη του Πλάτωνα, που μελέτησε στο Χάρβαρντ. Και που ίσως ξανάρχεται στη σκέψη της, όταν αναζητεί διανοητικά εργαλεία, αντιμετωπίζοντας το αιώνιο δίλημμα των επαναστατών όταν παίρνουν την εξουσία. Την αφήνουν πραγματικά στον λαό, επιτρέποντάς του να μάθει από τα λάθη του, ή φοβούνται τους κινδύνους ενός τέτοιου διαβήματος. Η απάντηση δεν είναι εύκολη, ούτε μπορεί να είναι αφηρημένη.

Επιφυλακτική για το τόσο δημοφιλές σε πολλούς “κινεζικό μοντέλο” δηλώνει πολύ ευτυχής για την ύπαρξη της Κίνας, υπογραμμίζει όμως τις διαφορές της με την Κούβα και διερωτάται που πάει και τι προβλήματα θα αντιμετωπίσει ο ασιατικός γίγαντας.


Eρώτ. Μεταρρυθμίσεις στην Κούβα…

Απ. Προτιμάμε τον όρο αλλαγές. Η ιδέα της μεταρρύθμισης είναι στο μυαλό όλων, περιλαμβανομένης της ηγεσίας, ως όρος δεν υπάρχει όμως στα ντοκουμέντα ή τους λόγους. Αυτό μπορεί να προκαλέσει σύγχυση ως προς τις επιδιώξεις. Η κεντρική ιδέα είναι ότι πρέπει να υπάρξουν αλλαγές μέσα στο μοντέλο, να επικαιροποιηθεί, αφού οι εξωτερικές και εσωτερικές προϋποθέσεις του δεν υπάρχουν πια. Προσωπικά, πιστεύω ότι πάμε πιο πέρα. Η “επικαιροποίηση” δεν αναγνωρίζει λάθη, υπαινίσσεται ότι κάναμε σωστά και τώρα προσαρμοζόμαστε στις διαφορετικές συνθήκες. Eίναι αλήθεια αλλά όχι όλη. Κάναμε πολλά, σοβαρά λάθη και είμαι ικανοποιημένη που τα αλλάζουμε, αλλά χρειάζεται σαφήνεια. Στην οικονομία επιδείξαμε μεγάλο βολονταρισμό, υποκειμενισμό. Είναι ο μόνιμος κίνδυνος που διατρέχουν οι επαναστάτες. Για να μπεις στον κοινωνικό αγώνα, πρέπει να έχεις ισχυρή επιθυμία κοινωνικής δικαιοσύνης και ισότητας. Αυτό οδηγεί σε ανυπομονησία. Σπρώξαμε τα πράγματα πιο πέρα από τις πραγματικές δυνατότητες της οικονομικής ανάπτυξης, στην κατεύθυνση της πληρέστερης δυνατής κοινωνικής δικαιοσύνης. Χωρίς να παραιτούμεθα από την ιδέα της κοινωνικής δικαιοσύνης και μιας πιο εξισωτικής κοινωνίας, αναγνωρίζουμε ότι η επιθυμία περιορίζεται από τα όρια του δυνατού.

Θέλαμε σχεδόν να πηδήσουμε πάνω από τον σοσιαλισμό, να πάμε αμέσως στον κομμουνισμό. Ο Μαρξ κι ο ¨Ενγκελς έγραψαν πολύ λίγα για τον σοσιαλισμό και τον κομμουνισμό. Επίτηδες. Αναγνώριζαν ότι δεν ήξεραν, ήταν σώφρονες. ¨Ελεγαν ότι τη δεδομένη στιγμή το προλεταριάτο, τότε έλεγαν προλεταριάτο, τώρα ξέρουμε ότι δεν είναι μόνο αυτό, οι εκμεταλλευόμενες τάξεις θα ξέρουν τι να κάνουν. ¨Ηταν όμως ήδη σαφές ότι, στη διάρκεια μιας ολόκληρης περιόδου δεν θα μπορούσαμε να έχουμε τέλεια κοινωνική δικαιοσύνη. Θελήσαμε, βολονταριστικά, να πηδήξουμε πάνω από αυτή την περίοδο, να προχωρήσουμε όσο γρηγορότερα μπορούμε, μη παίρνοντας υπόψιν μας πλήρως τις αντικειμενικές συνθήκες. Δεν πρέπει να παραιτηθούμε από την επιδίωξη, αυτός είναι ο άλλος κίνδυνος που διατρέχουμε, αλλά πρέπει να είμαστε πιο ρεαλιστές. Η ιδέα είναι αυτή μιας αναγκαίας περιόδου, που είναι ο σοσιαλισμός, που δεν είναι αυτοσκοπός. Οι διεθνείς και εσωτερικές συνθήκες δεν επιτρέπουν την ταχύτητα που θέλαμε πριν.

Ερ. Η αναγγελία της απόλυσης σημαντικού αριθμού εργαζομένων στο κράτος ήταν σοκ. Αρκετοί διεθνώς συμπέραναν ότι τέλος ο σοσιαλισμός και η επανάσταση, απέτυχαν.

Απ. Η κουβανική οικονομία δεν μπορεί να συνεχίσει με όλους αυτούς τους μισθωτούς του κράτους. Δεν έχουμε άλλη επιλογή. ¨Η το κάνουμε, ¨η πέφτουμε. Τα μέτρα όμως εντάσσονται σε μια ανάλυση και πρόταση που η διεθνής προπαγάνδα κρύβει επιμελώς. Κανείς δεν είπε ότι από τη μια μέρα στην άλλη, μισό ή ένα εκατομμύριο άνθρωποι θα απολυθούν. Αυτό θα τόκαναν σε μια χώρα του υπερφιλελεύθερου καπιταλισμού. Εμείς ποτέ δεν θα αφήσουμε τους ανθρώπους ανυπεράσπιστους, δεν θα τους πετάξουμε στο δρόμο. Θα απολύσουμε σταδιακά στον κρατικό τομέα, με ορθολογικό τρόπο και αναζητώντας νέες μορφές εργασίας. Κάποιος που δεν χρειάζεται σε μια θέση, του λένε θα σου βρούμε μια άλλη δουλειά και θα ψάξεις και συ. Κατά το διάστημα αυτό, συνεχίζουν να πληρώνονται. Δεν συνιστά αναγνώριση αποτυχίας του σοσιαλισμού, αλλά του ότι οικοδομήσαμε ένα μη βιώσιμο σοσιαλιστικό μοντέλο.

Στον τομέα π.χ. της εκπαίδευσης, απομακρύνεται το υπερβάλλον προσωπικό υποστήριξης και επαναφέρονται εκπαιδευτικοί που είχαν απομακρυνθεί από την εκπαίδευση. Εξορθολογίζεται το εκπαιδευτικό σύστημα. Αλλά οι απομακρυθέντες δεν πετάχτηκαν στον δρόμο, τους βρήκαν ή βρήκαν οι ίδιοι άλλες μορφές εργασίας. Πρόκειται για μια διαδικασία που θα κρατήσει χρόνια. Μια βασική ιδέα που υπάρχει στις αποφάσεις του συνεδρίου και δεν μιλάω μόνο για το συνέδριο, μιλάω για μια διαδικασία συζήτησης στην οποία συμμετείχαν πάνω από οκτώ εκατομμύρια Κουβανοί, όχι μόνο κομματικά μέλη, και στην οποία λήφθηκαν υπόψιν οι γνώμες των ανθρώπων, είναι ότι δεν εγκαταλείπουμε την ιδέα του σοσιαλισμού και του σχεδίου, αλλά πρέπει να ξαναγυρίσουμε σε ένα πρόβλημα που συζητείται από τον 19ο αιώνα σχετικά με τον σοσιαλισμό, το πρόβλημα των σχέσεων αγοράς και σχεδίου. Ξαναγυρνάμε σε μια ιδέα για τον σοσιαλισμό που διατύπωσε πολύ σαφώς ο Μαρξ. Αναζητούμε μια θέση για την αγορά.

Ερ. Αυτό ετέθη στη Γιουγκοσλαβία και την Αλγερία, με την εισαγωγή της αυτοδιαχείρισης, συζητήθηκε στην ΕΣΣΔ τη δεκαετία του 1920, απασχόλησε τις αντιπολιτεύσεις του ρωσικού ΚΚ, τους τροτσκιστές κλπ. Αυτές οι επεξεργασίες και οι πειραματισμοί είναι γνωστοί στην Κούβα, έχουν συζητηθεί ευρέως;

Απ. ¨Όχι. Τις γνωρίζουν οι ειδικοί και οι πολιτικοί ηγέτες, που συναντήθηκαν με πάρα πολλούς ανθρώπους από όλο τον κόσμο και αντήλλαξαν ιδέες. Το πρόβλημα της αγοράς συζητήθηκε μαζικά επ’ ευκαιρία του συνεδρίου, όχι όμως σε επίπεδο θεωρητικών αναλύσεων, εκτός ίσως των συζητήσεων που έγιναν στα ερευνητικά ινστιτούτα κλπ. Οι συζητήσεις μεταξύ των εργατών είχαν πολύ πιο συγκεκριμένο χαρακτήρα, αφορούσαν τις κοινωνικές ανάγκες κλπ. Αυτό που είναι πιο κοντά σε μας είναι η κινέζικη και βιετναμική εμπειρία και προκαλεί εδώ μεγάλο ενδιαφέρον. Οι Κινέζοι σύντροφοι μιλάνε για σοσιαλισμό της αγοράς, εγώ προσωπικά δεν είναι πολύ σύμφωνη με την ιδέα αυτή. Χρειαζόμαστε το σχέδιο, αλλά δεν είναι παντού δυνατό το σχέδιο. Αν όμως κάνουμε την αγορά κέντρο των πάντων, ξαναγυρνάμε σε μορφές κοινωνιών που δεν μπορούν να είναι σοσιαλιστικές. ¨Οπως έγραψε ένας οικονομολόγος, είχαμε ένα πολύ διοικητικό μοντέλο και πρέπει να ξαναγυρίσουμε σε ένα πιο παραγωγικό, που ίσως πήγαμε να φτιάξουμε κάποια στιγμή και το αφήσαμε. Δεν εννοώ τον παραγωγισμό, που ήταν ένα από τα σφάλματα των σοσιαλιστικών εμπειριών, αλλά η ιδέα ότι είμαστε πολύ διοικητικοί μου μοιάζει πολύ σημαντική και σχετίζεται με αυτόν τον αριθμό απασχολουμένων που πάει πιο πέρα από τις αναπτυξιακές ανάγκες. Ακούμε μερικές φορές τους Κινέζους ή Βιετναμέζους φίλους να λένε ότι πρέπει να εγκαταλειφθεί ο κολλεκτιβισμός στη γεωργία και να ξαναγυρίσουμε στην παραδοσιακή μορφή αγροτών. Αλλά δεν είναι η κουβανική παράδοση, εδώ είχαμε κυρίως αγρότες γης στα λατιφούντια του ζαχαροκάλαμου και πολύ λιγότερους ανεξάρητους αγρότες. Η αγροτιά κατεστράφη από τον κουβανικό εξαρτημένο καπιταλισμό. Πρέπει να παίρνουμε υπόψιν την ιστορία κάθε χώρας.

Ερ. Πως γίνεται να εισάγετε το 80% των τροφίμων;

Απ. Γι¨αυτό σου μίλησα για βολονταρισμό. Αυτός ο τομέας επλήγη ιδιαίτερα. Η κουβανική γεωργία πάει άσχημα επί δεκαετίες και δεν αντιδράσαμε αρκετά γρήγορα. ¨Ένα μεγάλο μέρος της καλλιεργήσιμης γης παρέμενε ακαλλιέργητο από τους ανθρώπους. Δεν ένοιωθαν την ανάγκη να δουλέψουν γιατί πληρώνονταν. Τώρα λέμε αν δεν παράγεις ανάλογα με τη γη, πρέπει να τη γυρίσεις πίσω. Γι¨αυτό λέω ότι πάμε πιο πέρα από την επικαιροποίηση, σε αλλαγή του μοντέλου. Παίρνουμε έναν δρόμο τώρα, για τον οποίο δεν διαθέτουμε, στην ιστορική μας εμπειρία, επαρκή στοιχεία του πως γίνεται και πετυχαίνει. Δίνουμε π.χ. τώρα τη γη, άλλοι πετυχαίνουν εξαιρετικά, με άλλους έχουμε πλήρη αποτυχία. Δεν έχουμε την χιλιοχρονη εμπειρία άλλων χωρών στη γεωργία.

Ερ. Υπήρξε μια μεγάλη επιρροή του σοβιετικού μοντέλου

Απ. Ασφαλώς. Αλλά κάναμε και πολλά πράγματα μόνοι μας. Δεν μας επέβαλαν οι Σοβιετικοί τον βολονταρισμό. Την αγροτική μεταρρύθμιση την πήγαμε πολύ πιο πέρα από αυτούς. Υπήρχαν τεράστιες εκτάσεις γης, τα λατιφούντια, τις κρατικοποιήσαμε. Αργότερα δώσαμε τη διεύθυνση στους αγρότες. Δεν τα κατάφεραν. Aπό την άλλη δώσαμε τεράστιες δυνατότητες στους ανθρώπους να γίνουν γιατροί, εκπαιδευτικοί κλπ. και το προτιμούσαν από τη γεωργία. Τώρα προσπαθούμε να δώσουμε περισσότερα κίνητρα για αγρότες.

Ερ. Συναντάω ανθρώπους που υποστηρίζουν το καθεστώς αλλά είναι πολύ δυσαρεστημένοι από τους πολύ πενιχρούς μισθούς.

Απ. ¨Εχεις δίκηο, οι μισθοί πρέπει να αυξηθούν, αλλά χρειάζεται χρόνος αν δεν θέλουμε έναν πληθωρισμό που θα μας καταστρέψει. Πρέπει να αυξηθεί η παραγωγή. Καλώς γίνεται κριτική, είναι επαναστατική. Πρέπει να θυμόμαστε όμως ότι χωρίς την επανάσταση, αν πέσει η επανάσταση, χάνουμε την ανεξαρτησία, τη χώρα, πέφτουμε στα χέρια των ΗΠΑ. Δεν θάρθει εδώ ο ευρωπαϊκός καπιταλισμός με τις κατακτήσεις του κλπ. Οι άνθρωποι ξέρουν τι τους περιμένει σε μια τέτοια περίπτωση. Στις συνθήκες της Κούβας, σοσιαλισμός, επανάσταση και εθνική κυριαρχία πάνε μαζί. Κι αυτό εξηγεί την υποστήριξη στην επανάσταση παρά τις έντονες κριτικές.

Ερ. Στη σοβιετική περίπτωση είδαμε ότι η αντίθεση προς το καθεστώς εκφράστηκε τελικά στο κέντρο του μηχανισμού εξουσίας. Κι εδώ είχατε μεγάλα σκάνδαλα που σόκαραν την κοινωνία σας.

Απ. Υπάρχει μεγάλη πολιτική συμμετοχή του κουβανικού λαού, που δεν ήταν η περίπτωση των άλλων χωρών. Πήγα στην Λαοκρατική Γερμανία, είχαν μόνο έναν υποψήφιο στις εκλογές των συνδικάτων. Εδώ είχες πάντα μια λίστα υποψηφίων, περισσότερων από τις θέσεις, που δεν την ετοίμαζε το κόμμα, ούτε το κόμμα πρότεινε υποψηφίους. Δεύτερο, υπάρχει στην ηγεσία ο Φιντέλ και ο Ραούλ, ασκείται και σε αυτούς κριτική μερικές φορές, είναι καλό που ασκείται, αλλά υπάρχει ένα μεγάλο κύρος σε αυτή την ηγεσία. Τιμωρήθηκαν μορφές διαφθοράς κι αυτό ήταν πολύ καλό. Πρέπει να πάμε όμως πιο πέρα εναντίον της διαφθοράς.

Ερ. ‘Eνας νέος επιστήμονας,που μου είπε στην οργάνωσή μου συζητάμε τα πάντα για τη διεθνή κατάσταση, πολύ λιγότερο όμως για τα προβλήματά μας εδώ…

Απ. Δεν ξέρω τι συμβαίνει στην οργάνωσή του. Εμείς πάντως, στη δική μου οργάνωση, συζητάμε τα πάντα και λέμε πολύ δυνατά πράγματα για την Κούβα. Και νομίζω ότι είναι απαραίτητο να ξέρουμε πως είναι ο κόσμος για να καταλάβουμε και ποιοι είμαστε εμείς. ¨Ενας επαναστάτης πρέπει να είναι ευαίσθητος σε όλα όσα συμβαίνουν. Γίνεται και γίνεται πολύ συζήτηση στην Κούβα. Βέβαια, δεν κυκλοφορείς και κάνεις επιθέσεις στην επανάσταση. Πρέπει άλλωστε να έχουμε συνείδηση των κινδύνων που μας απειλούν, του διακυβεύματος. Πρόκειται για ρεαλισμό, δεν πρόκειται για παραίτηση από τις επιδιώξεις μας.

Kύττα, δεν πιστεύω στα θαύματα, παρά την καθολική μου εκπαίδευση. Καμιά φορά όμως, όταν σκέφτομαι την Κούβα και την επανάσταση, και δεν υπάρχει για μένα πιο σημαντικό πράγμα στη ζωή μου, το θαύμα μούρχεται στο μυαλό. Είναι θαύμα το πώς επεβίωσαν, στις συνθήκες που επεβίωσαν, η Κούβα και η επανάσταση.

Konstantakopoulos.blogspot.com
Κόσμος του Επενδυτή, 30.7.2011

Παρασκευή 12 Αυγούστου 2011

"ΑΓΑΝΑΚΤΙΣΜΕΝΟΙ" ΚΑΙ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ

του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου
konstantakopoulos.blogspot.com
«Αγανακτισμένοι», οπαδοί της «άμεσης» ή της “αληθινής” δημοκρατίας, «κυβερνοακτιβιστές» των «κοινωνικών μέσων», του Facebook και του Twitter, δεν υπάρχουν μόνο στη Δύση ή την Αραβία. Εμφανίστηκαν τώρα και στα πρώην «σοσιαλιστικά» Βαλκάνια, με αυξανόμενη απήχηση στη νεολαία, επιβεβαιώνοντας τον διεθνή, αν όχι παγκόσμιο χαρακτήρα των νέων μορφών διεκδίκησης και διαμαρτυρίας. Εκδηλώσεις αυτών των «νέων κινημάτων» σημειώνονται με αυξανόμενη συχνότητα και ένταση στην Κροατία, τη Βοσνία, την Αλβανία, συχνά συγκλίνουσες τώρα με πιο παραδοσιακές μορφές κοινωνικής διαμαρτυρίας.

Mερικοί υποπτεύονται ότι όλα αυτά τα κινήματα “υποκινούνται” από τον Σόρος και δυνάμεις παρόμοιου τύπου. Ακόμη κι αν δεχτούμε ότι έχουν δίκηο, αυτό δεν σημαίνει πολλά πράγματα. Στην πραγματικότητα σε όλο τον πλανήτη υπάρχει μια τεράστια κοινωνική ζήτηση νέων πολιτικών υποκειμένων, ικανών να εκφράσουν την ανάγκη υπεράσπισης των λαών απέναντι στις τρομακτικές κοινωνικές καταστροφές που σωρεύει ο ολοκληρωτισμός των αγορών, δηλαδή του μεγάλου χρηματιστικού κεφαλαίου. Υπάρχει ταυτόχρονα μια βαθιά κρίση αξιοπιστίας όλων σχεδόν των ρευμάτων της αριστεράς και των συνδικάτων.

Πρόσφατα το Ζάγκρεμπ της Κροατίας φιλοξένησε μια σειρά διεθνών εκδηλώσεων και συζητήσεων για την παγκοσμιοποίηση, με επίκεντρο αφενός τα νέα αναπτυσσόμενα κινήματα, αφετέρου τις τεράστιες προκλήσεις που θέτει στις κοινωνίες της Ανατολικής Ευρώπης η «φιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση” και η λεγόμενη «μετάβαση». Εκδηλώσεις και συζητήσεις στις οποίες συμμετείχε μια πλειάδα γνωστών κριτικών διανοουμένων από τα Βαλκάνια, την Ευρώπη και τον Τρίτο Κόσμο. Μεταξύ άλλων ο Ντέιβιντ Χάρβεϊ, εκ των γνωστότερων διεθνώς αναλυτών (και επικριτών) των νεοφιλελευθερισμού, ο παληός «γκουρού» της ιταλικής «αυτονομίας», συγγραφέας ενός ογκώδους μπεστ-σέλλερ για την «Αυτοκρατορία» Αντόνιο Νέγκρι, ο φιλόσοφος Μπάουμαν, ο Ούγγρος φιλόσοφος, οικονομολόγος και συγγραφέας του «Μετά το Κεφάλαιο» ‘Ιστβαν Μέζαρος, ο κάπως εκκεντρικός «σταρ» της «διεθνούς αμφισβήτησης» Σλοβένος φιλόσοφος Σλαβόι Ζίζεκ, ο «οικονομολόγος της ανάπτυξης» Σαμίρ Αμίν (στενός φίλος και σύμβουλος του πρώην πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου, διανοούμενοι και συνδικαλιστές από τις βαλκανικές χώρες (από την Ελλάδα ο Διευθυντής του Ινστιτούτου Πουλαντζά Χάρης Γολέμης και ο γράφων).

Το πιο εντυπωσιακό ίσως και ασυνήθιστο, ήταν η συμμετοχή στις εκδηλώσεις ενός πυκνότατου νεανικού πλήθους, που συνωστιζόταν κυριολεκτικά για να μπει στον κινηματογράφο «Ευρόπα» (πρώην «Μπαλκάν»!), για να παρακολουθήσει τον Ζίζεκ ή τον Μπάουμαν, εμφανώς διψασμένο να καταλάβει τον κόσμο που ζει. Συμμετοχή ενδεικτική του σταδιακά μεταβαλλόμενου πολιτικού και «διανοητικού-πολιτιστικού» κλίματος στις βαλκανικές χώρες.

Πριν είκοσι χρόνια, στην Κροατία κυριαρχούσε ο αντικομμουνισμός της δεξιάς και ο εθνικισμός και, επίσης, το όραμα της «μεγάλης ευημερίας» που συνοψιζόταν σε δύο λέξεις: «Ελευθερία και δολλάρια» (μαζί και η συγκεκριμένη πραγμάτωσή του με την «ευρωπαϊκή προοπτική), συμπυκνώνοντας τη «μεγάλη ελπίδα», τη «μεγάλη υπόσχεση» κατά την κατάρρευση του «κομμουνισμού».

Σήμερα, τα προβλήματα του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού, αλλά και της «ευρωπαϊκής προοπτικής» είναι περισσότερο από αισθητά στις ανατολικές χώρες, η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων δεν έχει φτάσει ακόμα στα επίπεδα ΑΕΠ του 1989! Οι υποσχέσεις απεδείχθησαν απάτες και η “δημοκρατική επανάσταση” αντεπανάσταση. Κρινόμενη με κριτήρια τους δημογραφικούς δείκτες, την εξέλιξη του ΑΕΠ και των επενδύσεων, τη διεθνή θέση και ισχύ των πρώην “σοσιαλιστικών” χωρών, τη μεταβολή στο κοινωνικό κράτος, τις ανισότητες στο εισόδημα, η λεγόμενη “μετάβαση στην αγορά” του ανατολικού μπλοκ συνιστά τη μεγαλύτερη καταστροφή στην ιστορία του βιομηχανικού κόσμου, των δύο παγκοσμίων πολέμων περιλαμβανομένων. Σήμερα, η Ελλάδα έγινε η πρώτη χώρα της Δυτ. Ευρώπης στην οποία άρχισαν να εφαρμόζουν το ίδιο σενάριο.

Με μεγάλη καθυστέρηση, η νεολαία και τμήμα των διανοουμένων των βαλκανικών χωρών, μετά την «εισαγωγή» του καπιταλισμού, αρχίζουν την εισαγωγή και της δυτικής (ή «νότιας») κριτικής και αμφισβήτησης. ¨Οσης τουλάχιστο έχει απομείνει στην πρωτοφανούς διανοητικής παρακμής Ευρώπη, όπου πρέπει κανείς να ανατρέξει στη δεκαετία του 1960 και του 1970 για να ανακαλύψει κάποια άξια λόγου κριτική πνευματική, ίσως και καλλιτεχνική παραγωγή. αναβιώνοντας. στην Κροατία, και «αιρετική» παράδοση των διανοουμένων του Ζάγκρεμπ, που, συσπειρωμένοι κάποτε πίσω από την επιθεώρηση Praxis και κινούμενοι στα όρια της ανοχής του «τιτοϊσμού», τάραξαν τα νερά της «αυτοδιαχειριστικής» Γιουγκοσλαβίας.

Στο επίκεντρο των συζητήσεων του Ζάγκρεμπ βρέθηκαν, μεταξύ άλλων, τα νέα κοινωνικά κινήματα. Αυτές οι «μοντέρνες» μορφές οργάνωσης και δράσης κοινωνικών στρωμάτων, αντανακλούν κοινές και συνήθως διεθνείς πραγματικότητες, γι’ αυτό και εμφανίζονται σε χώρες με πολύ διαφορετικά κατά τα άλλα χαρακτηριστικά, όπως είναι αίφνης η Ισπανία και η Αίγυπτος! Σε όλες όμως τις περιπτώσεις συγκλίνουν τρία κοινά χαρακτηριστικά:

α) η εμφάνιση μιας μορφωμένης και συχνά άνεργης, ή προοπτικά άνεργης νεολαίας, με μεγάλη εξοικείωση με τα νέα, ψηφιακά μέσα, αποτέλεσμα της μεγάλης, παγκόσμιας «πολιτιστικής επανάστασης» του ‘Ιντερνετ,

β) η βαθιά κοινωνική δυσαρέσκεια, όλο και περισσότερο εντεινόμενη μετά το «ρήγμα» της «φιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης», που άρχισε το 2008 με την κρίση του χρηματοπιστωτικού τομέα, συνεχίζεται τώρα με την κρίση δημόσιου και ιδιωτικού χρέους και είναι άγνωστο που θα καταλήξει,

γ) η αποστροφή προς μια πολιτική τάξη που γίνεται παγκοσμίως αντιληπτή ως «διεφθαρμένη», «αναποτελεσματική», υποχείρια των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων, ιδίως του χρηματιστικού κεφαλαίου.

Μετά το 2009, στην Κροατία αναπτύχθηκε ένα «νέο κοινωνικό κίνημα» με πυρήνα αρχικά τους φοιτητές και που στη συνέχεια επεκτάθηκε και στους πολίτες και πήρε τη μορφή επαναλαμβανόμενων συγκεντρώσεων σε πλατείες και καταλήψεων πανεπιστημιακών κτιρίων που διήρκεσαν αρκετές εβδομάδες, με ειδικές διεκδικήσεις που αφορούσαν την πανεπιστημιακή εκπαίδευση, αλλά και εναντίον της διαφθοράς και αναποτελεσματικότητας των πολιτικών ελίτ, υπό το γενικό σύνθημα «’Αμεση Δημοκρατία» και με εκτεταμένη χρήση των νέων «κοινωνικών μέσων», όπως του Facebook, κατά τρόπο ανάλογο του τρόπου με τον οποίο άρχισαν οι τελικά επαναστατικές κινητοποιήσεις στην Τυνησία και την Αίγυπτο.

Για πρώτη φορά μετά την πτώση του “κομμουνισμού” (και με την εξαίρεση της αλβανικής εξέγερσης κατά των πυραμίδων του Μπερίσα), η νεολαία των Βαλκανίων δείχνει διάθεση συλλογικής δράσης για την επίτευξη πολιτικών στόχων. ‘Όχι μόνο στην Κροατία, αλλά επίσης στη Ρουμανία, τη Βοσνία και την Αλβανία.

Για τον Κροάτη Σρέτσκο Χόρβατ, οργανωτή του «Ανατρεπτικού Φεστιβάλ Κινηματογράφου», τα Βαλκάνια «βράζουν» στη σκιά των πολιτικών ανατροπών στη Μέση Ανατολή. Θυμίζει τις μεγάλες διαμαρτυρίες από τις αρχές του χρόνου στη Ρουμανία εναντίον της λιτότητας και του νέου εργατικού κώδικα, τους νεκρούς στην Αλβανία κατά τις διαδηλώσεις του Φεβρουαρίου, τις μαζικές κινητοποιήσεις νέων και γενικότερα πολιτών στο Ζάγκρεμπ και άλλες πόλεις της Κροατίας, τον Φεβρουάριο, που επανέρχονται κατά καιρούς στα κεντρικά σημεία των πόλεων. Ο απόηχος αυτών των μορφών δράσης εμφανίστηκε ήδη στη Σερβία και τη Βοσνία.

Τα διεθνή μέσα δεν έδωσαν μεγάλη σημασία σε αυτές τις κινητοποιήσεις. Κακώς, μας λέει ο Σλοβένος φιλόσοφος Ζίζεκ, γιατί αυτές οι κινητοποιήσεις προαναγγέλλουν το κύμα που έρχεται, την «κοινωνική έκρηξη» μιας χερσονήσου με συνολικό πληθυσμό 60 εκατομμύρια. Σύμφωνα με τον Julian Assange των Wikileaks, οι αποκαλύψεις που θα κάνει για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη μπορούν να προκαλέσουν εξεγέρσεις ανάλογες με τις μεσανατολικές.

Στην παρατήρησή ότι οι εκτιμήσεις του μοιάζουν πολύ υπερβολικές, με δεδομένη την απάθεια που χαρακτήρισε τις βαλκανικές «μετασοσιαλιστικές» κοινωνίες και την απουσία συνεκτικού «εναλλακτικού οράματος», ο Χόρβατ σημειώνει ότι στη χερσόνησο συγκλίνουν το βιούμενο «αδιέξοδο» της «μετάβασης» και οι νέες κοινωνικο-πολιτιστικές πραγματικότητες προσθέτοντας: «’Ενα τελείως νέο, πρωτότυπο και εφευρετικό κίνημα της Αριστεράς ήρθε στο προσκήνιο αυτών των ενίοτε χαοτικών διαμαρτυριών στα Βαλκάνια, που δεν έχει κανένα προηγούμενο στην Ανατολική Ευρώπη, όπου η αριστερά ακόμα παλεύει με το μετά το 1989 ανάθεμα, ένα κίνημα που φέρνει νέες μεθόδους και ενέργεια στο ανατρεπτικό κίνημα του καιρού μας».

Στην αρχή του κινήματος στην Κροατία, ο Υπουργός Εσωτερικών αποκάλεσε υποτιμητικά τους διαμαρτυρόμενους «Ινδιάνους», προσπαθώντας να τους παρουσιάσει ως ένα «θίασο» πολιτικά άσχετων ηθοποιών. Αυτοί όμως αντέστρεψαν το υπονοούμενο. ‘Αρχισαν να μιλάνε κι αυτοί για «Ινδιάνους», παραπέμποντας όχι στην «’Αγρια Δύση», αλλά στην «‘Αγρια Ανατολή» του σύγχρονου ευρωπαϊκού καπιταλισμού. ‘Η για «Ινδική Επανάσταση», ένας τρόπος να πούνε ότι τους υποσχέθηκαν Ευρώπη και τους πάνε Τρίτο Κόσμο! Με τα λόγια του Χόρβατ:

«Παρά τη δημοκρατική υπόσχεση του 1989 και του «Τέλους της Ιστορίας», εμείς, οι Ινδιάνοι της ‘Αγριας Ανατολής, νοιώθουμε πλήρως αποκλεισμένοι από τις διαδικασίες αποφάσεων. Οι περισσότερες εκλογές μετετράπησαν σε ανασύνθεση μιας πολιτικής ολιγαρχίας, χωρίς σοβαρές διαφορές στα προγράμματα. Πολλοί χάσανε τις δουλειές τους και τις κοινωνικές παροχές. Ακόμα και μετά την πτώση του Μιλόσεβιτς και του Τούτζμαν δεν ήρθε αληθινή δημοκρατία στην πρώην Γιουγκοσλαβία. Οι πολίτες χρωστάνε τώρα τα μαλλιοκέφαλά τους στις ξένες τράπεζες που έχουν κυριαρχήσει στον χρηματοπιστωτικό τομέα των Βαλκανίων. Μετά το 1989, η διάλυση των υπολειμμάτων του κράτους δικαιολογήθηκε από τη μετάβαση. Αλλά κατέληξε σε λεηλασία της κοινωνικής και κρατικής περιουσίας, που δημιούργησε μια σειρά «ασθενών κρατών» στα Βαλκάνια».

Στα έντονα κοινωνικά προβλήματα προστίθεται η αποστροφή στην κυριαρχία της εγκληματικότητας και της διαφθοράς, της «Μαφίας», ένα κύμα «κουμμονιστονοσταλγίας», που αγγίζει ακόμα και τους Ανατολικογερμανούς, αλλά και ο έρπων ευρωσκεπτικισμός. Πριν από μερικά χρόνια, η συμμετοχή στην ΕΕ θεωρούνταν κορυφαίο «εθνικό έπαθλο». Σήμερα 40% των Κροατών τάσσεται υπέρ και 40% κατά της ‘ένταξης.

Αυτά τα φαινόμενα συνέκλιναν με τις … νέες τεχνολογίες για να παράξουν το πρώτο πολιτικό αποτέλεσμα. Στην Κροατία άρχισε φέτος ένα κίνημα Facebook από μια πολιτικά συγχυσμένη νεολαία δυσαρεστημένη με την κυβερνητική πολιτική. Στις 26.2 βετεράνοι του πολέμου που διαμαρτυρόντουσαν για την έκδοση ενός Κροάτη στρατιώτη στη Σερβία συγκρούστηκαν βίαια με την αστυνομία, ενώ στη συνέχεια μπήκαν στις συγκρούσεις και ποδοσφαιρόφιλοι χούλιγκανς. Δύο μέρες αργότερα, το “κίνημα του Facebook” άρχισε να εντοπίζει σαφέστερα τις αιτίες δυσαρέσκειας, δηλαδή την καταστροφική κοινωνική κατάσταση και την έλλειψη εμπιστοσύνης στους θεσμούς και ένα κοινωνικά άδικο και διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα. Το αποτέλεσμα ήταν να αρχίσουν αυθόρμητες, ανεξάρτητες πολιτικές εκδηλώσεις στους δρόμους με ανέλπιστη επιτυχία. Εμφανίστηκαν πανώ που κατήγγειλαν την ΕΕ και τον καπιταλισμό και ζητούσαν «άμεση δημοκρατία».

Απομένει να δούμε που μπορεί να οδηγήσει η εμφάνιση των νέων κινημάτων, που μοιάζουν να αντανακλούν άλλωστε την ανάδυση μιας (κατά Καστέλς) «Κοινωνίας των Δικτύων», και πως θα αλληλεπιδράσουν με την οργανωμένη πολιτική και κομματική ζωή των χωρών όπου εκδηλώνονται.

Επίκαιρα, 28.7.2011