Διαγραφή του χρέους ή διάλυση της Ευρώπης

Του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου


Μίνι κραχ εξελίσσεται στα διεθνή χρηματιστήρια, με άμεση αιτία τον φόβο εισόδου σε νέα ύφεση της παγκόσμιας οικονομίας, τις απειλές στον ευρωπαϊκό και αμερικανικό τραπεζικό τομέα και την παραμένουσα έντονη αμφισβήτηση της διάθεσης ή δυνατότητας της ΕΕ να αντιμετωπίσει το πρόβλημα χρέους της ευρωζώνης. Σε κίνδυνο έχει τεθεί τώρα, και το δάνειο προς την Ελλάδα που αποφάσισε η ΕΕ στις 21 Ιουλίου, μετά την αποκάλυψη της παράξενης, αν μη τι άλλο, συμφωνίας Αθήνας και Ελσίνκι, που ουσιαστικά εξαιρεί τη Φινλανδία από το νέο δάνειο. ‘Ηδη, τρεις ακόμα χώρες της ευρωζώνης ζητούν παρόμοια συμφωνία, δηλαδή εξαίρεσή τους από τον δανεισμό.

Τρύπα στο νερό η συνάντηση Μέρκελ και Σαρκοζί

Ως “τρύπα στο νερό” αντιμετωπίστηκε εξάλλου από τις “αγορές” και τους περισσότερους σχολιαστές, η συνάντηση Μέρκελ-Σαρκοζί. Οι δύο ηγέτες (;) αρνήθηκαν να υιοθετήσουν το ευρωομόλογο και να διευρύνουν τους χρηματικούς πόρους για το ευρωπαϊκό ταμείο σταθερότητας. Επανέφεραν επίσης το “ξαναζεσταμένο φαί” των προτάσεών τους για σύστημα οικονομικής διακυβέρνησης της ευρωζώνης. Μια τέτοια διακυβέρνηση είναι πιθανώς τελείως απαραίτητη, πιστεύουν πολλοί πολιτικοί και οικονομολόγοι, αφού μοιάζει όλο και πιο παράλογη η αρχική απόφαση να φτιαχτεί νόμισμα χωρίς κράτος. Πρακτικά όμως, η διακυβέρνηση που προτείνεται εξαντλείται κυρίως σε ένα είδος “αστυνομίας δαπανών”. Σε απλά ελληνικά, θα γράψουμε στο σύνταγμα ότι δεν πρέπει να κάνουμε χρέη και πρέπει να πληρώνουμε τις τράπεζες στην ώρα τους, όχι όμως τι θα κάνουμε με την ανάπτυξη, τα νοσοκομεία ή την άμυνά μας. Το μόνο σημείο που θεωρήθηκε ενθαρρυντικό είναι η πρόταση για φορολόγηση των συναλλαγών. Πρόκειται για τον φόρο Τόμπιν, ένα δεκάκις χιλιοστό επί της αξίας κάθε συναλλαγής, ακόμα κι αυτό όμως το τελείως περιορισμένο μέτρο δεν μπορεί να εφαρμοσθεί εδώ και μια δεκαετία που συζητείται!

Εκ των πατέρων του ευρώ και της Μαρτίν Ομπρί, υποψήφιας για να είναι υποψήφια των Γάλλων Σοσιαλιστών στις προεδρικές, ο Ζακ Ντελόρ εξέφρασε έντονη ανησυχία για το μέλλον ευρώ και Ευρώπης και ετάχθη υπέρ μιας ενισχυμένης οικονομικής συνεργασίας των κρατών μελών της ΕΕ. Οι προτάσεις Μέρκελ-Σαρκοζί, υπογράμμισε ο κ. Ντελόρ, ως έχουν, δεν θα εξυπηρετήσουν σε τίποτα. Ο κ. Ντελόρ θέλει ομοσπονδοποίηση των χρεών μέχρι ύψους 60% του ΑΕΠ, με την έκδοση των ευρωομολόγων, γιατί “αν δεν το κάνουμε οι αγορές θα εξακολουθήσουν να αμφιβάλλουν”. Κατά τον πρώην επικεφαλής της Κομισιόν, οι Ευρωπαίοι ηγέτες είναι εκτός πραγματικότητας: “Πως μπορεί να πιστεύουν ότι οι αγορές θα πιστέψουν στις υποσχέσεις της συνόδου κορυφής της ευρωζώνης, στις 21 Ιουλίου, αν πρέπει να περιμένουν τα τέλη Σεπτεμβρίου για να μετασχηματισθούν σε πράξεις;”

Ο φαύλος κύκλος λιτότητας και ύφεσης

‘Oχι μόνο δεν καλοκαταφέρνουν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα του χρέους της ευρωζώνης, αλλά και ο τρόπος που βρήκαν για να το κάνουν παροξύνει το βαθύτερο πρόβλημα της ύφεσης, πιστεύουν τώρα όλο και περισσότεροι οικονομολόγοι, σχολιαστές και πολιτικοί. Στο χθεσινό κύριο άρθρο τους, με τον τίτλο “Η λάθος ιδέα”, οι Τάιμς της Νέας Υόρκης υπογραμμίζουν, μεταξύ άλλων, ότι, ακόμα και τώρα, με μια ύφεση χειρότερη από αυτή του 2008 να χτυπάει την πόρτα μας, “οι ηγέτες και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού μοιάζουν αποφασισμένοι να ακρωτηριάζουν τις δημοσιονομικές πολιτικές – το κύριο εργαλείο που μπορεί να αυξήσει τις δουλειές, την καταναλωτική ζήτηση και την οικονομική μεγέθυνση – με μια τρομερή αφοσίωση στην σκληρή λιτότητα…Μια πιο πραγματική (από την αμερικανική) απειλή χρεωκοπίας στοιχειώνει τις ευρωπαϊκές αγορές ομολόγων, γιατί υποχρηματοδοτούμενα σχέδια σωτηρίας με τιμωρητικούς όρους καθιστούν αδύνατο στις χώρες που χρωστάνε να αναπτυχθούν αρκετά γρήγορα για να αποπληρώσουν τα χρέη τους. .. Τα μεγάλα χρέη είναι πραγματικό, μακροχρόνιο πρόβλημα. Αλλά η καθοδική ευρωπαϊκή τροχιά μπορεί να αντιστραφεί μόνο αν οι κυβερνήσεις τόσο των πιστωτών, όσο και των χρεωστριών χωρών, ξοδεύουν περισσότερο βραχυπρόθεσμα για να βάλουν τον κόσμο πίσω στη δουλειά και τους καταναλωτές να καταναλώνουν…Πανικόβλητοι από τη ρευστότητα των αγορών και υπό την πίεση της Καγκελλαρίου Μέρκελ οι ηγέτες της Ευρώπης έκαναν μια άσχημη κατάσταση χειρότερη συνταγογραφώντας λιτότητα παντού. Τα αποτελέσματα είναι οδυνηρά σαφή. Η μεγέθυνση σταματάει στην Ευρώπη. Αυτό είναι αλήθεια ακόμα και για τη Γερμανία, όπου οι εξαγωγικές της αγορές μειώνονται και η εσωτερική ζήτηση αποτυγχάνει να τις υποκαταστήσει. Η Γερμανία αναπτύσσεται τώρα με ένα αναιμικό 0,1% και η ευρωζώνη μόνο με 0.2%. Στο μεταξύ, ο πανικός της αγοράς χρέους πέρασε από τις μικρές οικονομίες της Ελλάδας, της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας στις μεγαλύτερες οικονομίες της Ισπανίας, Ιταλίας, ακόμα και της Γαλλίας. Μόνο ο δανεισμός εκτάκτου ανάγκης από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα απομακρύνει νέους φόβους χρεωκοπίας, κανείς όμως δεν ξέρει πόσο χρόνο μπορεί να τα κάνει αυτά η ΕΚΤ χωρίς βοήθεια από ευρωομόλογα και ένα καλύτερο ταμείο χρηματοπιστωτικής διάσωσης… Ενώ οι ρυθμοί της κρίσης επιταχύνονται, πιο φωτισμένες φωνές αγωνίζονται να ακουστούν…Εκλογές πλησιάζουν στην Ισπανία, τη Γαλλία, τη Γερμανία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες…Οι εκλογείς και στις δύο ακτές του Ατλαντικού πρέπει να ζητήσουν από τους ηγέτες τους περισσότερα από τον συνεχιζόμενο αυτόματο πιλότο της λιτότητας”

Δεν είναι μόνο οι Νιου Γιορκ Τάιμς. Επιτέλους φορολογείστε μας, γράφει ο μεγαπλούσιος Γουώρεν Μπάφετ! Κι αν ο Μωρίς Λεβί, πρόεδρος της γαλλικής Ενωσης Ιδιωτικών Εταιρειών, επιμένει στον περιορισμό των ελλειμμάτων, αναγνωρίζει ότι χρειάζεται μεγαλύτερη φορολόγηση των πιο ευνοημένων. Η ανάπτυξη, όχι η λιτότητα θα μας βγάλει από την κρίση, υποστηρίζει ο Τζόζεφ Στίγkλιτς, ενώ ακόμα και η Διευθύντρια του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ προειδοποιεί ότι η υπερβολική λιτότητα στους προϋπολογισμούς θα στανματήσει την ανάπτυξη.

Διαγραφή χρεών ή διάλυση της Ευρώπης

‘Aλλοι, όπως ο Rogoff του Χάρβαρντ, βάζουν ακόμα πιο βαθιά το μαχαίρι, ζητώντας μορατόριουμ ή και διαγραφή χρεών, ενώ ο Γκαλμπρέιθ ζητάει κανονική επιστροφή στον κεϋινσανισμό, πολλοί Γάλλοι όπως ο Τοντ ευρωπαϊκό προστατευτισμό. Ακόμα κι ο Σόρος, ίσως γιατί δεν πιστεύει ότι μπορεί να γίνει, προτείνει την απαγόρευση των χρηματοπιστωτικών παραγώγων!

Τέτοιες ιδέες όμως προσκρούουν, τουλάχιστον προς το παρόν, στην ιδεολογική ορθοδοξία του νεοφιλελευθερισμού και, πιο πρακτικά, στην τεράστια επιρροή του χρηματοπιστωτικού συστήματος στην πολιτική τάξη Ευρώπης και Αμερικής. Η επιμονή όμως στην παρούσα “συνταγή”, που επιδιώκει να μη θιγούν καθ’ ουδένα τρόπο οι κάτοχοι χρήματος, διακινδυνεύει μια μεγάλη ύφεση και κοινωνικές εξεγέρσεις, ενώ θέτει σε κίνδυνο την ύπαρξη της ΕΕ.

‘Hδη, ο Ουγγροεβραίος χρηματιστής Τζορτζ Σόρος και ο άνθρωπος της Goldman Sachs στην Ευρώπη Otmar Issing, έθεσαν θέμα εξόδου της Ελλάδας ή και της Πορτογαλλίας από την ευρωζώνη, μια ιδέα που βρίσκει σύμφωνο τον Ζινν, εκπρόσωπο του γερμανικού οικονομικού εθνικισμού. Στη Γαλλία, οι (μετα)φασίστες της Μαρίν Λεπέν επιτίθενται σε ευρώ και Ευρώπη, επιδιώκοντας να εκφράσουν την κοινωνική δυσαρέσκεια, την ώρα που τα στελέχη της αριστεράς συνεχίζουν τις καλοκαιρινές διακοπές τους, σε πλήρη αναντιστοιχία με την ανησυχία της πολιτικής τους βάσης.

Αλλά είναι σήμερα σαφές ότι μόνο στα ελληνικά και πορτογαλλικά προβλήματα δεν μπορεί να αποδοθεί η παγκόσμια κρίση. Γι’ αυτό και η συζήτηση για έξοδο των πιο αδύναμων χωρών, μπορεί απλά να υποκρύπτει μια πραγματική στόχευση διάλυσης της ΕΕ. Οι αγορές θα προτιμούσαν μικρά, αλληλοανταγωνιζόμενα κράτη, υποχείρια του χρηματιστικού κεφαλαίου και ορισμένοι, ίσως, θεωρούν ότι η διάλυση του ευρώ μπορεί να είναι η μόνη λύση για την αποκατάσταση της νομισματικής κυριαρχίας του δολλαρίου και δι’ αυτής, της δυνατότητας μελλοντικής χρηματοδότησης της οικονομίας των ΗΠΑ.

Konstantakopoulos.blogspot.com

Kόσμος του Επενδυτή, 20.8.2011