ΣΥΜΦΩΝΟ ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑΣ: Μια εναλλακτική πρόταση αν υιοθετηθεί

Των Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου και Δημοσθένη Γεωργόπουλου (*)

Η ευρωζώνη οδηγείται, κατά πάσα πιθανότητα, στην υιοθέτηση του Γερμανογαλλικού συμφώνου σταθερότητας. Το σύμφωνο αυτό δεν θα λύσει πιθανότατα κανένα πρόβλημα και θα αποδειχθεί βραχύβιο, η έγκρισή του όμως θα μειώσει δραματικά τα θεσμικά και οικονομικά μας περιθώρια. Η ουσία του συμφώνου είναι οι ρητές, σχεδόν συνταγματικές διασφαλίσεις, με αυτόματα επιβαλλόμενους ελέγχους και ποινές, του σεβασμού αυστηρών κριτηρίων ελλειμμάτων και χρεών, αποκλείοντας την συμμετοχή ιδιωτών πιστωτών στα χρέη. Η λογική του είναι ότι πίσω από την κρίση χρέους, κρύβεται η αλόγιστη σπατάλη κοντόφθαλμων κυβερνήσεων, που ενδιαφέρονταν μόνο για εκλογική επικράτηση και διεφθαρμένων λαών που ξόδευαν πολύ πάνω από τις δυνατότητες τους. Επιπλέον θεωρεί ότι η ευρωζώνη βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο μαζικής εκροής κεφαλαίων, που συνεπάγεται χαμηλότερο βιοτικό επίπεδο, αύξηση κοινωνικών εντάσεων, απαξίωση του ευρώ ως παγκόσμιου αποθεματικού και ριζική υποβάθμιση της Ευρώπης στον παγκόσμιο συσχετισμό δυνάμεων. Το επιχείρημα καταλήγει διαβεβαιώνοντας ότι η προτεσταντική λιτότητα, νοικοκυρεύοντας τα οικονομικά, θα εμπνεύσει εμπιστοσύνη στο διεθνές κεφάλαιο να εισρεύσει και επενδυθεί, συμβάλλοντας στην έναρξη νέου κύκλου ανάπτυξης. Με προαποφασισμένη την τακτοποίηση των δημοσιονομικών, ίσως τότε επιτραπεί είτε μια μεγαλύτερη παρέμβαση της ΕΚΤ στην δευτερογενή αγορά κρατικού χρέους, είτε κάποιο παρεμφερές μέτρο.
Είναι ασφαλώς απαραίτητη η καταπολέμηση ελλειμμάτων και χρεών. Καμιά χώρα λογικά δεν επιθυμεί να είναι βουτηγμένη στα χρέη και την συνεπακόλουθη εξάρτηση. Το σχέδιο παραβλέπει όμως σειρά προφανών κινδύνων. Δρομολογούμενο και αποκλείοντας τη συμμετοχή ιδιωτών, θα οδηγήσει σε δραστική λιτότητα που θα προκαλέσει νέα ευρωπαϊκή στασιμότητα ή ύφεση ή ακόμα και μεγάλη κρίση. Ακόμα και οι επισημότερες πηγές, όπως ο ΟΟΣΑ, προβλέπουν κρίση για το 2012, ως πιθανότερο αποτέλεσμα.
Η γερμανική συνταγή εγκρατούς λιτότητας προσδοκά ανταμοιβή από τους κεφαλαιούχους, σε συμφωνία με την κλασσική και νεοκλασική οικονομική λογική αντιμετώπισης κρίσεων. Ελάχιστοι γνωρίζουν σήμερα τα ονόματα Μέλλον, Χούβερ, Φίσερ, Μπρύνιγκ, διάσημους στην εποχή τους που εφάρμοσαν αυτές τις πολιτικές. ‘Oλοι γνωρίζουν τους Ρούζβελτ και Κέυνς που τις ανέτρεψαν. Οι Μέλλον και Σία πρότειναν ανάλογο με το γερμανικό σχέδιο για την κρίση του μεσοπολέμου: άμεση εξισορρόπηση των ελλειμματικών προϋπολογισμών, ελεύθερη λειτουργία της αγοράς εργασίας ώστε να βρει το σημείο ισορροπίας της μέσω απολύσεων, μειώσεων μισθών κτλ. Για τους (νέο)κλασσικούς, η ελεύθερη λειτουργία της αγοράς, αργά ή γρήγορα, οδηγεί σε επάνοδο σε πλήρη απασχόληση και ανάπτυξη. Όπως όμως απέδειξε η εμπειρία του 1930, η εμπειρία του 1980 στην Λατινική Αμερική, στις μέρες μας η Ελλάδα, Πορτογαλία, κτλ., και πολλά άλλα παραδείγματα, η επιστροφή στην ισορροπία, στην πλήρη απασχόληση κτλ. είναι μια δραματικά αργή διαδικασία, που μπορεί και να μην σημειωθεί, και αφήνει εκατομμύρια κατεστραμμένες ζωές. Γι’ αυτό ακριβώς είπε ο Κέυνς τη διάσημη φράση ‘μακροχρόνια, είμαστε όλοι νεκροί’, εννοώντας ότι θα πεθάνουμε περιμένοντας αδρανείς την αποκατάσταση των ισορροπιών…
Το Βερολίνο μας θέτει ουσιαστικά ενώπιον ενός “θανάσιμου” εκβιαστικού διλήμματος: ή παίρνετε μαζί μας τον δρόμο της εγκράτειας, ή πτωχεύετε με συνοπτικές διαδικασίες, τίθεσθε εκτός ευρώ, ίσως και ΕΕ. Η Αθήνα έχει κάνει ότι περνούσε από το χέρι της επί δύο χρόνια για να το καταστήσει αξιόπιστο, συμβάλλοντας στον αυτό-“αφοπλισμό” της. Η Ελλάδα διαθέτει και σήμερα σημαντικά χαρτιά, όχι όμως το πολιτικό προσωπικό που θα μπορούσε να διαπραγματευθεί σκληρά. Ούτε έχει προετοιμασθεί, το αντίθετο, για πιθανότητα ρήξης. Ωστόσο, ακόμα και αυτή η κυβέρνηση και τα κόμματα που τη στηρίζουν έχουν την εμπειρία της τραγικής αποτυχίας του μνημονίου. Κάποιοι ασφαλώς καταλαβαίνουν ότι ο δρόμος που προτείνουν οι Γερμανοί οδηγεί, με 90% πιθανότητα, στην επιδείνωση της ύφεσης και μεγάλη κρίση, την οποία θα χρεωθούν μετά από μερικούς μήνες. Αλλά δεν μπορούν να αρνηθούν το πακέτο γιατί δεν πιστεύουν ότι έχουν περιθώρια και φοβούνται την άμεση πτώχευση.
Διαφωνούμε, γιατί θεωρούμε αδιέξοδο το γερμανικό μοντέλο και γιατί όλα αυτά θα συνοδευθούν με εξαιρετικά δυσμενείς μεταβολές των όρων δανεισμού, μέσω της δανειακής σύμβασης και της αναδιάρθρωσης. Αλλά έχει μόνο θεωρητική αξία να ζητήσουμε από αυτή την κυβέρνηση να επιδείξει ιδιότητες που δεν έχει. Αφού όμως θα πει το ναι, ας κερδίσει κάτι σε αντάλλαγμα, σε αντιστάθμισμα. Ώστε η χώρα να διατηρήσει ρήτρες διαφυγής, ασφαλιστικές δικλείδες. Αλλιώς, δέχεται όλο και δυσμενέστερους όρους, που καταστρέφουν την ελληνική οικονομία και κοινωνία, εγκυμονούν καίριες απειλές και οδηγούν πιθανότατα τη χώρα, ακόμα πιο εξασθενημένη, στην τελική χρεοκοπία και έξοδο από το ευρώ.
Ούτε η δική μας κυβέρνηση ούτε καμιά άλλη στην Ευρώπη, έχει επεξεργασθεί εναλλακτικές οδούς, plan B, στην πιθανότατη περίπτωση αποτυχίας και κατάρρευσης του γερμανικού σχεδίου. Αν ο Μέλλον και ο Μπρύνιγκ, αποδειχθούν ακόμα μια φορά λάθος, πρέπει να κρατήσουμε ανοιχτό το δρόμος προς τον Ρούζβελτ και κλειστό το δρόμο προς τον Χίτλερ. Αν, όπως υποδεικνύουν μεγάλα ονόματα της οικονομικής επιστήμης, τα Γερμανικά σχέδια οδηγήσουν σε παρατεταμένη ύφεση, κρίση, κοινωνικές αναταραχές, εκτροπή, πως θα σταματήσουμε την πορεία; Το ερώτημα αποκτά μια άγρια επικαιρότητα για χώρες όπως η Ελλάδα και η Πορτογαλία, κι αλίμονο αν οι κυβερνήσεις τους δεν το θέσουν.
Σήμερα υπάρχουν πλήρως ποσοτικοποιημένα μνημόνια για τρεις χώρες, δεσμευτικά ως προς ορισμένες και μόνο ορισμένες πλευρές. Π.χ. αναφέρεται η επιθυμητή εξέλιξη του ελλείμματος και η Ελλάδα, υποχρεώνεται να παίρνει όλα τα πρόσθετα μέτρα, ώστε να ισχύει το συμφωνημένο έλλειμμα. Αυτός όμως ο στόχος προϋποθέτει κάποιο ποσοστό ανάπτυξης ,ανεργίας, κτλ. Σε αντιστάθμισμα της συμφωνίας της στη λιτότητα, η κυβέρνηση πρέπει να ζητήσει από την ευρωζώνη την ρητή υποχρέωση, εφόσον εμείς ανταποκρινόμαστε στις δεσμεύσεις μας, να δεσμευθούν και αυτοί σε μέτρα που οδηγούν στην επίτευξη των στόχων ΑΕΠ, ανεργίας κτλ. Αν, υποθετικά, για την εμφάνιση πρωτογενούς πλεονάσματος το 2012, απαιτείται η συγκράτηση του πρωτογενούς ελλείμματος στο α% του ΑΕΠ το 2011 και επιπρόσθετα β% άνοδος του ΑΕΠ το 2012, να δεσμεύεται η ΕΕ να υποστηρίξει π.χ. με πρόσθετες επενδύσεις, μεταβιβάσεις κτλ, την άνοδο κατά β% του ΑΕΠ το 2012, εφόσον υπολείπεται του στόχου, και εφόσον εμείς συμμορφούμενοι μειώσουμε το πρωτογενές έλλειμμα στον στόχο του 2011. (Εναλλακτικά αν εμείς επιτυγχάναμε το α% έλλειμμα του ΑΕΠ το 2011, και δεν προέκυπτε η άνοδος του ΑΕΠ κατά β% το 2012 θα μπορούσε η αποκλιμάκωση ελλειμμάτων κατά το 2012, να προσαρμόζεται στην μερική επίτευξη του στόχου, αν και δεν είναι η καλύτερη λύση). Έτσι θα απομακρύνονταν ο κίνδυνος από το θεμελιωδώς εσφαλμένο μιας συνταγής βασισμένης στην λιτότητα μέσα σε βαθειά κρίση, που θα οδηγήσει σε εμβάθυνσή της. Με δύο λόγια να πούμε: Αν πιστεύετε τα σχέδια που μας βάζετε να δεσμευτούμε με βαρύτατα κόστη για την χώρα, δεσμευθείτε και εσείς: εμείς θα κάνουμε ότι λέτε. Αν όμως τα πράγματα δεν πάνε όπως τα σχεδιάσατε, εξαιτίας σφάλματος στην συνταγή, μοιρασθείτε και εσείς την ευθύνη, αναλαμβάνοντας να στηρίξετε ανάπτυξη, απασχόληση, εισοδήματα, ώστε να μπορέσουμε και εμείς να μειώσουμε ελλείμματα και χρέη: Quid pro quo λατινικά, tit for tat ‘Αγγλοαμερικανικά’.
Αν τα παραπάνω υιοθετηθούν τότε: Α) προκύπτει ίσως η μόνη πιθανότητα επίτευξης των στόχων για τα ελλείμματα και χρέη: αν οι πάντες και ιδίως οι επενδυτές, πληροφορηθούν τη δέσμευση στήριξης των οφειλετών, μέσω ανάπτυξης των χρεωμένων χωρών, στήριξη επιθυμητή από αυτούς, αφού προϋποθέτει μείωση ελλειμμάτων και χρεών, τότε Έλληνες και ξένοι θα επαναφέρουν το χρήμα στην χώρα, η παραγωγική μηχανή θα ξαναπάρει εμπρός. Στην οικονομία πάνω από 50% είναι προσδοκίες.
Β) η πρόταση αντιμετωπίζει τον κίνδυνο, παρ΄ όλες τις θυσίες, να ενεδρεύει η καταστροφή, που θα καταστήσει μάταιη λιτότητα, ανεργία, ξεπούλημα κρατικής περιουσίας και τόσα άλλα. ‘Oπως είναι σήμερα το γερμανογαλλικό σχέδιο, αν αποτύχει, οι εταίροι θα μας προσφέρουν τελικά ένα φιλικό χτύπημα στην πλάτη, μαζί με υπόδειξη της εξόδου από ευρώ ή ΕΕ. Αν μάλιστα πάρουν μέσω των ιδιωτικοποιήσεων ότι αξίζει και εξασφαλισθούν και οι τράπεζες τους μέσω δανειακής σύμβασης και μετατροπής σε αγγλικό δίκαιο, το φιλικό χτύπημα στη πλάτη θα περιέχει και αβάσταχτο κυνισμό για τα θύματά τους. Αν όμως εγγυηθούν την ανάπτυξη, την απασχόληση μας κτλ., με ανάληψη και από την μεριά τους κόστους, τότε οι θυσίες του ελληνικού λαού θα έχουν κάποια προοπτική. ‘Eνα τέτοιο σχέδιο δίνει τη δυνατότητα στο Βερολίνο να δοκιμάσει τη συνταγή του, προστατεύει όμως κάπως και την Ελλάδα από την τελική καταστροφή, αλλά και την ίδια τη Γερμανία από μια κατάρρευση της Ευρώπης, που θα συνιστά, και για το Βερολίνο, πολιτικο-οικονομική και στρατηγική καταστροφή.
(*) Οικονομολόγος

Κόσμος του Επενδυτή, 10.12.2011