ΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΤΗΣ ΟΡΓΗΣ

Zάγκρεμπ, Κροατία, του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου


Η ώρα είναι περασμένες έντεκα. Οι διαβάτες έχουν αραιώσει πολύ εδώ, στην κεντρική πλατεία του Ζάγκρεμπ. Οι παρέες και τα ζευγαράκια πληρώνουν και φεύγουν. Τα γκαρσόνια ανυπομονούν να τελειώσουν τη δουλειά, να πάνε για ύπνο. Η κίνηση πέφτει, η ησυχία διαδέχεται τα ακούσματα του πλήθους, στο σκοτάδι μιας γλυκιάς, ανοιξιάτικης νύχτας. ‘Οσο αραιώνει το πλήθος, τόσο το μάτι δεν μπορεί να αποφύγει τις σιωπηρές φιγούρες. ‘Oπως τον ηλικιωμένο κύριο που στέκεται διστακτικός μπροστά στη βιτρίνα με τα σάντουιτς του “ξενυχτάδικου”, μετρώντας και ξαναμετρώντας προσεκτικά τα λιγοστά του κέρματα. Τους απόμαχους της ζωής, που έχουν περικυκλώσει όλους τους κάδους των σκουπιδιών της πλατείας, εξετάζοντας σχολαστικά το περιεχόμενό τους. Πρόσωπα-σύμβολα της νέας Φτώχειας που απλώνει τις θανατερές φτερούγες της πάνω από την Ευρώπη, εκπρόσωποι όχι ενός λυπηρού “περιθωρίου”, όπως θέλουμε να πιστεύουμε, αλλά του «μέλλοντος» που μας ετοιμάζουν οι τραπεζίτες της. “¨Ολοι ξέρουμε ότι οι επόμενες γενηές θα ζήσουν χειρότερα από μας”, δήλωσε μια μέρα ο Πρόεδρος της Κομισιόν Μπαρόζο, χωρίς ίσως να συνειδητοποιεί τις εκρηκτικές συνέπειες της δήλωσής του. ¨Οσο για μένα, εκπλήσσομαι με το πόσο λίγη σημασία δίνουμε όλοι μας σε αυτά που λέει, όπως πέρυσι το καλοκαίρι, πούκανε μια περίεργη αναφορά στο ενδεχόμενο νέων δικτατοριών στη Νότιο Ευρώπη.

Η Κροατία ετοιμάζεται τώρα να μπει, επιτέλους, στην Ευρωπαϊκή ‘Ενωση. Η γειτονική Ρουμανία είναι ήδη μέσα στον νεοφιλελεύθερο «παράδεισο». Την παραμονή των Χριστουγέννων, η τηλεόραση του Βουκουρεστίου μετέδιδε ζωντανά την ομιλία του Πρωθυπουργού. Απέκρουε στη Βουλή την πρόταση μομφής της αντιπολίτευσης. Ξαφνικά, μια κραυγή ακούστηκε από τα θεωρεία: «Πήρατε το φαί από το στόμα των παιδιών μας». Υπακούοντας στο νόμο της τέχνης τους, οι κάμερες στράφηκαν ακαριαία στον 40χρονο τεχνικό της ρουμανικής ΕΡΤ που πηδούσε εκείνη τη στιγμή στο κενό, φορώντας ένα μπλουζάκι πούγραφε: «Κλέψατε το μέλλον των παιδιών μας».

Τελικά, ο Αντριάν Σουμπαρού μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο και γλύτωσε. Πατέρας ενός αυτιστικού παιδιού δεν άντεξε τις τελευταίες περικοπές κατά 25% των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων και των κοινωνικών επιδομάτων που έπαιρναν οικογένειες με ανάπηρα παιδιά, όπως η δική του. Είκοσι χρόνια μετά από την πτώση του «κομμουνισμού» του Τσαουσέσκου, η Ρουμανία έχει δύο εκατομμύρια λιγότερους κατοίκους από τότε και τους μισούς εργάτες. Σήμερα, το 61% των Ρουμάνων λέει στις δημοσκοπήσεις ότι ζει «πολύ χειρότερα» απότι στο παληό καθεστώς, το 84% θεωρεί ότι κακώς εκτελέσθηκε ο Τσαουσέσκου και η γυναίκα του χωρίς τίμια δίκη και το 60% λυπάται για τον θάνατό του. Το 45% των Ρουμάνων εκτιμά ότι θάταν καλύτερα αν δεν είχε γίνει η αντικομουνιστική επανάσταση του 1989 και το 59% θεωρούν τον κομμουνισμό καλή ιδέα που, όμως, «δεν εφαρμόστηκε σωστά», κατά το 44%.

Νοσταλγία

Με το προηγούμενο καθεστώς, οι Ρουμάνοι είχαν σταθερή δουλειά, δεν πλήρωναν σχεδόν τίποτα για τη στέγη που παρείχε το κράτος, είχαν δωρεάν ιατρική περίθαλψη και επιδοτούμενες διακοπές στη Μαύρη Θάλασσα. Σήμερα, ζουν σε μια χώρα που μπορεί να είναι μεν μέλος της ΕΕ, την κυβερνά όμως η Μαφία, υπόκεινται στην κατεδάφιση των δημόσιων και κοινωνικών δαπανών, κατ΄ εντολήν της Κομισιόν, ξένοι ελέγχουν τις τράπεζες και μεσαίες τάξεις δεν υπάρχουν. Μια παρασιτική νεοπλουτίστικη τάξη επιδεικνύει την ακαλαισθησία και την αμορφωσιά της σε μια θάλασσα φτώχειας και εξαθλίωσης, όπου θεωρείται φυσικό για τις φοιτήτριες να εκδίδονται για να χρηματοδοτήσουν τις σπουδές τους.

Ο δεσποτικός «κομμουνισμός» αντικαταστάθηκε από έναν εξίσου, ή περισσότερο άγριο νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό, είδος μετάβασης από μια δήθεν «προλεταριακή» δικτατορία σε μια μαφιόζικη δήθεν «δημοκρατία». Η «διαφθορά» δεν είναι παρενέργεια, είναι ουσία ενός συστήματος που στηρίχτηκε στην «πρωταρχική συσσώρευση» του κεφαλαίου δια λεηλασίας του δημόσιου πλούτου. Μαυροβούνιος, ελληνικής καταγωγής συγγραφέας, ο Ανδρέας Νικολαϊδης
μας εξηγεί με την ακόλουθη ιστορία τη φύση του μετασχηματισμού:

«‘Όταν επιβλήθηκαν οι κυρώσεις στη Σερβία και το Μαυροβούνιο, κάμποσοι Μαυροβούνιοι πήγαιναν στην Ιταλία, έκλεβαν, γυρνούσαν και πουλούσαν τα κλοπιμαία. Μια μέρα, η αστυνομία έπιασε έναν και τον πλάκωσε στο ξύλο στην ανάκριση. Αν και ταλαιπωρημένος, ο κλέφτης φώναξε στους αστυνομικούς που τον έδερναν: «Εμένα μπορείτε να με σκοτώσετε, όχι όμως την ιδέα της ελεύθερης αγοράς!»

Μια καταστροφική μετάβαση

Η «μετάβαση» δεν κατέστρεψε μόνο τη Ρουμανία, αλλά σχεδόν όλες τις κοινωνίες των πρώην ανατολικών χωρών. Είκοσι χρόνια μετά την κατάρρευση και το αποδειχθέν πλαστό όνειρο «ελευθερία και δολλάρια», οι πρώην «σοσιαλιστικές» χώρες, εκτός της Πολωνίας, δεν κατάφεραν να φτάσουν το ακαθάριστο εθνικό προϊόν που είχαν τότε, υπογραμμίζει ο Βούλγαρος ακαδημαϊκός Ροσσέν Βασίλιεφ σε έναν έξοχο απολογισμό της «μετάβασης» στο Global Research. Προτού συνέλθουν από τα δεινά της κατάρρευσης, οι χώρες αυτές βρίσκονται τώρα αντιμέτωπες με την κρίση του ευρωπαϊκού καπιταλισμού! Η Κροατία χρωστούσε τρία δισεκατομμύρια δολλάρια όταν διαλύθηκε η Γιουγκοσλαβία. Σήμερα χρωστάει πάνω από ογδόντα!

Μετά το «όνειρο» της Δύσης και του καπιταλισμού, ξεφτίζει τώρα και το δίδυμο «αδελφάκι» του, το ευρωπαϊκό «όνειρο». Η ‘Ενωση απαιτεί από την Κροατία, εν όψει ένταξης, να κλείσει ή πουλήσει τα κρατικά ναυπηγεία, τελευταίο βιομηχανικό «στολίδι» που της απέμεινε, καταργώντας τις κρατικές επιδοτήσεις, εν ονόματι της «αρχής» του «ελεύθερου, ανόθευτου ανταγωνισμού». Στις τελευταίες δημοσκοπήσεις μόνο 40% των Κροατών είναι υπέρ της ένταξης, 40% εναντίον, 20% δεν απαντά. «Αν ψηφίσω Ναι στο δημοψήφισμα, θα το κάνω μόνο γιατί δεν ξέρω που πάει το ‘Όχι, δεν είναι σαφής η εναλλακτική», μου λέει η δημοσιογράφος Λιούμπιτσα Λέτινιτς, του καναλιού 3, που μοιάζει πολύ σκεπτική με την ΕΕ. Κι αφού δώσει αυτή την απάντηση, το ξανασκέφτεται και αντιστρέφει το θεώρημα: «’Η μπορεί να ψηφίσω όχι γι’ αυτό ακριβώς, να δω τι θα γίνει!»

Πρωτεύουσα της αμιφισβήτησης και η 'άμεση δημοκρατία"

«Μοιρασμένη» ανάμεσα στους Ουστάσι και τους παρτιζάνους του Τίτο στον Παγκόσμιο Πόλεμο, η Κροατία χρωστάει την ύπαρξή της ως κράτος όχι μόνο στα προβλήματα της Γιουγκοσλαβίας, αλλά και την εγκληματική πολιτική Γερμανίας, Αυστρίας και Βατικανού στα Βαλκάνια, που ήθελαν τα δικά τους προτεκτοράτα. Τα σύνορά της, τα χρωστάει στην επέμβαση των ΗΠΑ που έπεισαν τον Μιλόσεβιτς να αφήσει ανυπεράσπιστους τους Σέρβους σε Σλαβονία και Κράινα. Είναι αντικομμουνιστική, δεξιά, συντηρητική και θρησκευόμενη. Είναι δηλαδή το τελευταίο μέρος που περιμένει κανείς σήμερα να βρει αριστερούς και δη νέους. Καταλαβαίνετε λοιπόν την έκπληξή μου την Τρίτη, καθώς, προερχόμενος από μια Ελλάδα που αναζητά κανείς «με το ντουφέκι» νέους στις εκδηλώσεις της αριστεράς ή της «αμφισβήτησης», αντίκρισα εκατοντάδες, ίσως και χιλιάδες νεαρούς να συνωστίζονται για να μπουν στον κεντρικό κινηματογράφο του Ζάγκρεμπ, το «Κινό Ευρόπα» (πρώην «Μπαλκάν»!), όπου ετοιμαζόταν να μιλήσει ο κάπως εκκεντρικός Σλαβόι Ζίζεκ, λαύρος επικριτής του νεοφιλελευθερισμού και ανερχόμενος τώρα «σταρ» της ευρωπαϊκής «αμφισβήτησης».

Και δεν είναι μόνο αυτός. Το Ζάγκρεμπ έγινε, για δύο εβδομάδες, η ευρωπαϊκή πρωτεύουσα της αμφισβήτησης, με μια σειρά παράλληλων, «ομόκεντρων» εκδηλώσεων, που συγκέντρωσαν μια πλειάδα διανοουμένων από τα Βαλκάνια, την Ευρώπη, και εκτός αυτής. Στο κέντρο τους το «Φεστιβάλ Ανατρεπτικών Ταινιών», το τέταρτο που οργανώνεται μετά το 2008, φέτος με τον τίτλο «μια αίσθηση ιστορίας και η ηθική της αντίστασης στον τρίτο κόσμο». Τα προηγούμενα αφορούσαν το 1968, την Πολιτιστική Επανάσταση και τον σοσιαλισμό. Λες και ξαναφυτρώνει τώρα ο σπόρος που άφησαν, στη δεκαετία του ¨70, οι λαμπροί διανοούμενοι της, μόλις ανεκτής από το καθεστώς, επιθεώρησης Praxis. ‘Ένα νέο κίνημα σπουδάζουσας νεολαίας, αλλά με ευρύτερη απήχηση στους πολίτες αναπτύσσεται τώρα στην Κροατία. Αποφεύγει τους «Σοσιαλιστές», που δεν έχουν τίποτα το σοσιαλιστικό, δεν θέλει επιστροφή στον κλασικό «κομμουνισμό», συγκεντρώνεται κυρίως γύρω από την ιδέα της «’Αμεσης Δημοκρατίας», περισσότερο μορφή απόρριψης ενός χρεωκοπημένου πολιτικού συστήματος, παρά συγκεκριμένη ακόμα ιδέα κοινωνικής αναδιοργάνωσης. Δουλεύει πολύ με «κοινωνικά μέσα», όπως το Facebook.

Στο Ζάγκρεμπ ήρθαν, μίλησαν, αντήλλαξαν απόψεις και συχνά συγκρούσθηκαν, συζητώντας για την κρίση Ανατολικής και Δυτικής Ευρώπης, τις αραβικές επαναστάσεις, τον πόλεμο στη Λιβύη, άνθρωποι όπως ο «τριτοκοσμικός» οικονομολόγος Σαμίρ Αμίν, στενός φίλος του Ανδρέα και ιδρυτής του «Παγκόσμιου Εναλλακτικού Φόρουμ», ο φιλόσοφος ‘Ιστβαν Μέζαρος, ο Ντέιβιντ Χάρβευ, ο Μπάουμαν, ο Αντόνιο Νέγκρι, θρυλική, ανώδυνη όμως λένε τώρα οι επικριτές του, μορφή της ιταλικής «αυτονομίας», το ευρωπαϊκό δίκτυο Transform, διανοούμενοι από όλες σχεδόν τις βαλκανικές χώρες και πολλές ευρωπαϊκές (από την Ελλάδα, ο Χάρης Γκολέμης του Ινστιτούτου Πουλαντζά και ο γράφων), αλλά και αρκετοί μη Ευρωπαίοι, που επέκριναν σφοδρά τους τελευταίους για τις πολύ περιορισμένες διαμαρτυρίες τους για το νέο πόλεμο στη Λιβύη. Το θέμα της ένταξης ή μη στην ΕΕ δίχασε σφόδρα τους εκπρόσωπους της σλοβένικης και κροάτικης «νέας αριστεράς», όπως και ευρύτερα η στάση που πρέπει να τηρήσει η αριστερά απέναντι στο ευρώ. ¨Εκκληση για “μέτωπο των χρεωμένων” έκαναν οι Πορτογάλλοι. «Η Ευρώπη κουράστηκε, της λείπει ο δυναμισμός», ήταν το συμπέρασμα των εκπροσώπων του κορεατικού Ινστιτούτου ‘Ερευνας για τον 21ο αιώνα.

Ζαγκρέμπ ίσον Μαγκρέμπ, παίζει με τις λέξεις ο Κροάτης Σρέτσκο Χόρβατ, που περιμένει, όπως και ο Ζίζεκ, μια «κοινωνική ανάφλεξη» στα Βαλκάνια, ανάλογη της βορειοαφρικανικής. Υπενθυμίζει τις μεγάλες διαδηλώσεις στη Ρουμανία, τους νεκρούς διαδηλωτές στην Αλβανία, το μεγάλο φοιτητικό κίνημα και τις καταλήψεις πανεπιστημίων στην Κροατία, τα αντίστοιχα κινήματα στη Βοσνία. Ο Julian Assange έχει προβλέψει ότι θα προκληθεί επανάσταση στα Βαλκάνια, όταν δημοσιεύσει στα Wikileaks τα ντοκουμέντα που αφορούν τη χερσόνησο.

Πρόκειται μάλλον για «υπεραισιόδοξες», «βιαστικές” εκτιμήσεις, που δεν παίρνουν ίσως υπόψιν τους ότι, σε αντίθεση με την Αραβία, όπου η «δημοκρατία» μπορούσε να αποκρυσταλλώσει τον αγώνα κατά της τυραννίας, το «εναλλακτικό σχέδιο» για τις χώρες των Βαλκανίων δεν έχει καν παρουσιασθεί. Αντανακλούν όμως τον όλο και πιο ανυπόφορο χαρακτήρα των κοινωνικών πιέσεων, την κατάρρευση του ονείρου, την εμφάνιση μιας γενηάς που δεν επιδιώκει μόνο νάχει λεφτά στην τσέπη, θέλει να αφήσει κάποιο αποτύπωμα στην ιστορία.

Κόσμος του Επενδυτή, 21.11.2011
Konstantakopoulos.blogspot.com